Zmiany w ustawie o rachunkowości od 2016 r.

Ustawa z 23 lipca 2015 r. o zmianie ustawy o rachunkowości oraz niektórych innych ustaw wdraża przepisy unijnej dyrektywy 2013/34/UE oraz wprowadza szereg dalszych uproszczeń mających zastosowanie przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych i sporządzaniu sprawozdań finansowych małych firm.

Przypomnijmy, że zmiany upraszczające księgowość małych firm zaczęły się od wprowadzenia pojęcia jednostki mikro, która nie jest zobligowana do prowadzenia pełnej księgowości.

Zakłada się, że uproszczenia te przyczynią się do obniżenia kosztów przygotowania sprawozdania finansowego oraz kosztów bieżącego prowadzenia rachunkowości przez jednostki małe, co w efekcie powinno poprawić warunki funkcjonowania tych przedsiębiorstw.

Przepisy nowelizowanej ustawy będą miały zastosowanie po raz pierwszy do sprawozdań finansowych za rok obrotowy rozpoczynający się 1 stycznia 2016 r. lub po tej dacie, z możliwością wcześniejszego zastosowania do sprawozdań finansowych sporządzonych za rok obrotowy kończący się po dniu wejścia w życie ustawy, czyli za rok 2015.

Najważniejsze zmiany w rachunkowości wprowadzone tą ustawą to:

1. Wprowadzenie nowej kategorii jednostek  – „jednostek małych”.

Jednostka mała będzie mogła przygotować uproszczony bilans, rachunek zysków i strat oraz informację dodatkową z ograniczoną ilością ujawnień, w oparciu o wzór sprawozdania finansowego dla jednostek małych, stanowiący nowy załącznik nr 5 do ustawy o rachunkowości. Jednocześnie jednostkę małą zwolniono z obowiązku przygotowywania zestawienia zmian w kapitale (funduszu) własnym oraz rachunku przepływów pieniężnych, a także ze sprawozdania z działalności, o ile w informacji dodatkowej ujawni ona informacje dotyczące nabycia udziałów (akcji) własnych.
Jednostki małe, to: spółki akcyjne, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki komandytowo–akcyjne (jak również spółki osobowe przez nie tworzone), osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych, spółki partnerskie, inne osoby prawne, oraz oddziały przedsiębiorców zagranicznych, które w roku obrotowym, za który sporządzają sprawozdanie finansowe, oraz w roku poprzedzającym ten rok obrotowy, a w przypadku jednostek rozpoczynających działalność albo prowadzenie ksiąg rachunkowych w roku obrotowym, w którym rozpoczęły działalność albo prowadzenie ksiąg rachunkowych, nie przekroczyły co najmniej dwóch z następujących trzech wielkości:

– suma bilansowa: 17 000 000 zł;

– przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów: 34 000 000 zł

– przeciętne zatrudnienie w roku obrotowym: 50.

Z katalogu ww. jednostek wyłącza się – co do zasady – jednostki działające m.in. na rynku finansowym oraz jednostki sektora finansów publicznych.

Co należy zrobić, by stać się jednostką małą? Właściciele jednostki, a zatem organ zatwierdzający a nie kierownik jednostki muszą podjąć formalną decyzję, że staje się ona jednostką małą.

Porównanie wielkości granicznych jednostek podlegających obowiązkowi badania i jednostek małych wskazuje, że jednostka mała może podlegać obowiązkowi badania. Pomimo kwalifikacji do kategorii jednostek podlegających obowiązkowi badania, jednostka mała może sporządzać roczne sprawozdanie finansowe w postaci określonej w załączniku nr 5 do ustawy o rachunkowości, odstąpić od sporządzania zestawienia zmian w kapitale (funduszu) własnym oraz rachunku przepływów pieniężnych, a także zrezygnować z przygotowywania sprawozdania z działalności.

W obowiązkach sprawozdawczych nie zmieniła się jedna rzecz i nadal dotyczy wszystkich organizacji, niezależnie od osiągniętego przychodu – to obowiązek składania rocznej deklaracji CIT-8.

2. Uproszczenia w zakresie leasingu, odroczonego podatku dochodowego oraz instrumentów finansowych

Nowelizacja daje możliwość klasyfikowania umów leasingu w sposób uproszczony, tj. według zasad określonych w przepisach podatkowych, pozwala zrezygnować z ustalania aktywów i tworzenia rezerw z tytułu odroczonego podatku dochodowego, a także dopuszcza niestosowanie  rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych dla nowego katalogu jednostek, tj.: jednostek samorządu terytorialnego oraz takich jednostek, które za poprzedni rok obrotowy nie przekroczyły dwóch z następujących trzech wielkości:

– 17 000 000 zł – w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego;

– 34 000 000 zł – w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy;

– 50 osób – w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty.

3. Wyłączenie małych organizacji pozarządowych, o których mowa w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie ze stosowania przepisów o rachunkowości

Organizacja, która spełnia określone warunki i decyduje się na tę opcję nie musi prowadzić pełnej księgowości, tylko uproszoną ewidencję przychodów i kosztów.

Ewidencja przychodów i rozchodów to ściśle określone rozporządzeniem zestawienie przychodów i kosztów w układzie pozwalającym na zebranie wszystkich danych do wypełnienia deklaracji CIT-8 oraz prowadzenia ewidencji zatrudnionych osób i środków trwałych. Tworzą ją:

– zestawienie przychodów i kosztów,

– zestawienie przepływów finansowych,

– karty przychodów pracownika,

– wykaz środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych związanych z prowadzoną działalnością.

Zgodnie z nowelizacją małe organizacje pozarządowe to jednostki niebędące spółkami kapitałowymi oraz stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego, które:

– działają w sferze zadań publicznych określonych w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie;

– nie prowadzą działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej;

– nie posiadają statusu organizacji pożytku publicznego;

– osiągają przychody wyłącznie:

• z działalności nieodpłatnej pożytku publicznego (składki członkowskie, darowizny, zapisy, spadki, dotacje, subwencje, przychody pochodzące z ofiarności publicznej),
• z działalności odpłatnej pożytku publicznego: sprzedaż towarów i usług,
• ze sprzedaży, najmu lub dzierżawy składników majątkowych,
• z tytułu odsetek od środków pieniężnych na rachunkach rozliczeniowych, o których mowa w przepisach prawa bankowego, lub rachunkach w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych, prowadzonych w związku z wykonywaną działalnością, w tym także odsetek od lokat terminowych oraz innych form oszczędzania, przechowywania lub inwestowania, tworzonych na tych rachunkach;

– w roku poprzedzającym rok wyboru prowadzenia uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów osiągających przychody wyłącznie z tytułów, o których mowa w lit. d, w wysokości nieprzekraczającej 100 000 zł.

Decyzję w sprawie prowadzenia uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów podejmuje organ zatwierdzający w rozumieniu przepisów o rachunkowości. Decyzja o wyborze uproszczonej rachunkowości podjęta musi zostać w terminie do końca pierwszego miesiąca roku podatkowego, w którym jednostka rozpoczyna prowadzenie ewidencji, a w przypadku jednostek rozpoczynających działalność, w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności. Zawiadomienie to nie będzie wymagane w latach następnych, z wyjątkiem przypadku, gdy jednostka:

– zrezygnuje z prowadzenia uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów lub

– przestanie spełniać warunki uprawniające ją do prowadzenia uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów.

Wówczas to jednostka zawiadomi o tym naczelnika właściwego urzędu skarbowego w terminie 14 dni od końca ostatniego miesiąca roku podatkowego.

4. Zmiana terminu przeliczania na walutę polską wielkości wyrażonych w EURO

Termin przeliczania na złote kwoty przychodów w wysokości 1.200.000 euro, po osiągnięciu której występuje obowiązek zaprowadzenia ksiąg rachunkowych, od nowego roku przesunięto z 30 września na pierwszy dzień roboczy października roku poprzedzającego rok obrotowy.

5. Zmiany w zakresie informacji prezentowanych w sprawozdaniu finansowym dla jednostek innych niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji (nowe brzmienie załącznika nr 1 do ustawy):

– nowy wzór bilansu, w tym m.in.:

• zmiany w obrębie podziału należności, inwestycji, zobowiązań;
• reklasyfikacja należnych wpłat na kapitał (fundusz) podstawowy oraz udziałów (akcji) własnych   prezentowanych dotychczas w kapitałach własnych jako wielkości ujemne do odrębnej pozycji C i D po stronie aktywów;
• uszczegółowienie wybranych pozycji kapitału własnego

– zmiany w obu wersjach rachunku zysków i strat związane z usunięciem pozycji wyniku z działalności nadzwyczajnej oraz zysków i strat nadzwyczajnych. Powiększenie definicji pozostałych kosztów i przychodów operacyjnych o „zdarzenia losowe”

– wprowadzenie zasady istotności i uregulowanie sposobu ujęcia skutków zmian polityki rachunkowości

– zmiana okresu dokonywania odpisów amortyzacyjnych od zakończonych powodzeniem prac rozwojowych zaliczanych do wartości niematerialnych i prawnych oraz od wartości firmy

– zmiany w zakresie dodatkowych informacji i objaśnień – nałożenie na jednostki obowiązku prezentacji większej ilości ujawnień niż dotychczas.

6. Zmiany w zakresie konsolidacji

– zmiany definicji jednostki dominującej, powiązanej i stowarzyszonej, jak również znaczącego inwestora oraz znaczącego wpływu na jednostkę

– zdefiniowanie pojęcia zaangażowania w kapitale

– doprecyzowanie sposobu liczenia praw głosu oraz prawa powoływania i odwoływania członków organów zarządzających, nadzorujących i administrujących

– nowe zasady zwolnienia z obowiązku sporządzania skonsolidowanych sprawozdań finansowych

7. Wprowadzenie nowego sprawozdania dotyczącego płatności na rzecz administracji publicznych na podmioty działające w przemyśle wydobywczym lub zajmujące się wyrębem lasów pierwotnych.