Spread the love

Pakiet SLIM VAT 2 obowiązujący od 1 października 2021 wprowadził zmiany dotyczące stosowania ulgi na złe długi. Są to m.in. uchylenie obowiązku posiadania statusu czynnego podatnika VAT przez dłużnika oraz wydłużenie terminu na skorzystanie z ulgi.

Zastosowanie ulgi na złe długi w podatku VAT

Ulga na złe długi jest to procedura umożliwiająca odzyskanie podatku VAT wynikającego z faktur nieuregulowanych przez kontrahentów w ciągu 90 dni od terminu płatności. Symetrycznie, stanowi ona obowiązek korekty VAT naliczonego ze strony dłużnika. Zasady jej stosowania opisane są w art. 89a i 89b ustawy o VAT.

Możliwość dokonania korekty VAT przez wierzyciela

Podatnik (sprzedawca) ma możliwość skorygowania podstawy opodatkowania oraz kwoty podatku z tytułu dostaw i usług w stosunku do wierzytelności nieściągalnych, czyli takich, które nie zostały uregulowane (lub zbyte w jakiejkolwiek formie) w ciągu 90 dni od upływu ich terminu płatności.

Dodatkowo, spełnione muszą zostać warunki określone w art. 89a ust. 2 (*wg stanu prawnego obowiązującego do 1.10.2021) tj:

dostawa towaru lub świadczenie usług jest dokonana na rzecz podmiotu zarejestrowanego jako czynny podatnik VAT, niebędącego w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji;
na dzień poprzedzający dzień złożenia deklaracji podatkowej, w której dokonuje się korekty tytułem ulgi na złe długi:
- wierzyciel i dłużnik są podatnikami zarejestrowanymi jako podatnicy VAT czynni,
- dłużnik nie jest w trakcie postępowania, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji;
od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie upłynęły 2 lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona.

Korekty można dokonać w rozliczeniu za okres, w którym upływa 90 dni od terminu płatności określonego na fakturze lub w umowie, pod warunkiem, że do dnia złożenia deklaracji podatkowej za ten okres należność nie została uregulowana (lub zbyta w jakiejkolwiek formie) przez dłużnika.

W sytuacji, gdy należność została uregulowana już po złożeniu deklaracji w której dokonano korekty, sprzedawca ma obowiązek zwiększyć podstawę opodatkowania i kwotę podatku, w okresie w którym należność została uregulowana. Jeśli należność została spłacona częściowo, podstawę opodatkowania oraz kwotę podatku zwiększa się jedynie w odniesieniu do tej części.

Obowiązek dokonania korekty VAT przez dłużnika

Dłużnik (nabywca) ma obowiązek skorygowania podstawy opodatkowania oraz kwoty podatku z tytułu dostaw i usług w stosunku do należności nieściągalnych, czyli takich, które nie zostały uregulowane (lub zbyte w jakiejkolwiek formie) w ciągu 90 dni od upływu ich terminu płatności.

Ulgi na złe długi nie stosuje się w przypadku, gdy dłużnik ureguluje należność najpóźniej w ostatnim dniu okresu rozliczeniowego, w którym upłynął 90. dzień od dnia upływu terminu płatności tej należności oraz gdy dłużnik w ostatnim dniu miesiąca, w którym upływa 90 dzień od dnia upływu terminu płatności, jest w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji.

Jeżeli na ostatni dzień okresu rozliczeniowego, w którym upłynął 90. dzień od dnia upływu terminu płatności tej należności dłużnik ureguluje należność lub będzie w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji, ulga na złe długi nie będzie miała zastosowania. Jeżeli należność zostanie uregulowana częściowo, korekta podatku naliczonego będzie miała zastosowanie jedynie do nieuregulowanej części należności.

W przypadku uregulowania należności po dokonaniu korekty, o której mowa wyżej, podatnik (dłużnik) ma prawo do zwiększenia kwoty podatku naliczonego w rozliczeniu za okres, w którym należność tę uregulowano.

W sytuacji, gdy należność została uregulowana już po złożeniu deklaracji w której dokonano korekty, nabywca ma obowiązek zwiększyć kwotę podatku naliczonego w rozliczeniu za okres w którym należność została uregulowana. Jeśli należność została uregulowana częściowo, kwotę podatku zwiększa się jedynie w odniesieniu do tej części.

Warunki skorzystania z ulgi na złe długi niezgodne z dyrektywą

Zawarte w art. 89a oraz 89b warunki skorzystania z ulgi na złe długi zostały poddane badaniu przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W wyroku z dnia 15 października 2020 r. w sprawie C-335/19 orzekł on, że przepisy krajowe (uzależniające obniżenie podstawy opodatkowania podatkiem VAT od warunku, by w dniu dostawy towaru lub świadczenia usług, a także w dniu poprzedzającym dzień złożenia korekty deklaracji podatkowej dłużnik był zarejestrowany jako podatnik VAT i nie był w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji, zaś wierzyciel był w dniu poprzedzającym dzień złożenia korekty deklaracji podatkowej nadal zarejestrowany jako podatnik VAT) są sprzeczne z artykułem 90 dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej.

Zdaniem TSUE zastosowanie ulgi powinno ograniczyć się do zbadania czy nieściągalną wierzytelność można uznać za uprawdopodobnioną, niezależnie od statusu VAT stron transakcji. Na skutek powyższego orzeczenia polski ustawodawca postanowił uchylić ust. 2 pkt 1 w art. 89a oraz ust. 1b w art. 89b ustawy o VAT, a także obowiązek rejestracji dłużnika na dzień poprzedzający dzień złożenia korekty deklaracji podatkowej przez wierzyciela.

Warunek, aby na dzień poprzedzający dzień złożenia deklaracji podatkowej wierzyciel był zarejestrowanym czynnym podatnikiem VAT został zachowany, pomimo jego sprzeczności z wyrokiem TSUE, co ustawodawca tłumaczył obawą przed rozszczelnieniem systemu i potencjalną próbą wyłudzeń podatkowych. Jednak ze względu na wyższość dyrektyw unijnych nad przepisami krajowymi można uznać ten warunek za nieobowiązujący.

Sprzedaż na rzecz konsumentów

Trybunał podważając zasadność weryfikacji statusu dłużnika zwrócił uwagę, że okoliczność, czy dłużnik jest czynnym podatnikiem w dniu dostawy towarów lub świadczenia usług, nie pozwala sama w sobie na rozstrzygnięcie, czy istnieje ryzyko, iż wierzytelność nie zostanie odzyskana, jako że towary mogą być dostarczone i usługi świadczone na rzecz osób, które nie są podatnikami VAT, takich jak podmioty zwolnione z VAT lub konsumenci, co nie ma wpływu na obowiązek poboru przez sprzedawcę VAT należnego na rzecz państwa i jego prawo do dokonania korekty podstawy opodatkowania.

Na skutek powyższego, do przepisów krajowych dodano ust. 2a do art. 89a, pozwalający na dokonanie korekty na rzecz podmiotu niezarejestrowanego jako podatnika VAT czynnego, jeżeli:

wierzytelność została potwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu i skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego lub
wierzytelność została wpisana do rejestru długów prowadzonego na poziomie krajowym, lub
wobec dłużnika ogłoszono upadłość konsumencką na podstawie odrębnych przepisów.

Wydłużenie terminu

W zmianach objętych pakietem SLIM VAT 2 wydłużono termin na skorzystanie z ulgi na złe długi z dwóch do trzech lat, licząc od końca roku, w którym została wystawiona faktura dokumentująca wierzytelność.

Powyższy okres do zastosowania ulgi nie został zakwestionowany przez TSUE.

Czytaj też: