Sejm na posiedzeniu 9 marca 2023 r. przyjął ustawę o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych oraz niektórych innych ustaw, odrzucając wszystkie poprawki Senatu. Minimalna odległość wiatraków od zabudowań ustalona została tym samym na poziomie 700 m. Ustawa trafiła już do podpisu do prezydenta.
Rozpatrując poprawki Senatu do ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych oraz niektórych innych ustaw posłowie odrzucili wszystkie wniesione przez niego poprawki. Dotyczyło to także poprawki obniżającej limit odległości wiatraków od najbliższych zabudowań z 700 do 500 m. jeśli prezydent ustawę podpisze, odległość ta wynosiła będzie zatem 700 m. Przypomnijmy, że w wersji rządowej projekt zakładał, że będzie to 500 m. Jednak sejmowa komisja ds. energii przyjęła poprawkę podnoszącą tę odległość do 700 m. Senat w ramach swoich poprawek proponował ponowne jej obniżenie do 500 m, ale Sejm ani tej ani innych poprawek Senatu nie przyjął. Ustawa wróciła zatem do wersji pierwotnie uchwalonej przez Sejm.
Warto pamiętać, że na podstawie obecnie obowiązujących przepisów obowiązuje jeszcze bardziej rygorystyczna zasada tzw. 10H, co oznacza że odległość elektrowni wiatrowej od zabudowy mieszkaniowej oraz określonych form ochrony przyrody powinna być równa lub większa od dziesięciokrotności wysokości elektrowni wiatrowej, wliczając elementy techniczne, w szczególności wirnik wraz z łopatami. Obecnie stawiane wiatraki mają wieże o wysokości od 85 do 139 m, a razem z łopatami wirnika wysokość ta potrafi dochodzić do 200 m.
Trzeba też podkreślić, że przyjęte przez Sejm przepisy przewidują że w przypadku lokalizowania, budowy lub przebudowy elektrowni wiatrowej odległość tej elektrowni od budynku mieszkalnego albo budynku o funkcji mieszanej powinna być równa lub większa od dziesięciokrotności całkowitej wysokości elektrowni wiatrowej, chyba że plan miejscowy określa inną odległość, jednak nie mniejszą niż 700 m. Budowa elektrowni wiatrowych w odległości 700 m od zabudowań możliwa zatem będzie wyłącznie wtedy, gdy możliwość ich budowy w takiej odległości dopuszczał będzie miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, czyli uchwała rady miasta lub gminy, która reguluje sposób wykorzystania terenu na terenie miasta lub gminy. Podstawą do określania odległości turbin od zabudowań mieszkalnych (przy zachowaniu warunku 700 metrów) będą m.in. wyniki przeprowadzonej strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, która w tym przypadku ma być obowiązkowa. Co więcej, nowe przepisy przewidują także, obowiązkowe konsultacje planu miejscowego, na podstawie którego ma być lokalizowana elektrownia wiatrowa, w formie dyskusji publicznej. Ostatecznie decyzja o lokalizacji elektrowni wiatrowej będzie zatem podejmowana na szczeblu lokalnym.
Warto zauważyć, że znowelizowane przepisy zawierają także szczegółowe regulacje dotyczące minimalnego dystansu elektrowni wiatrowej od sieci elektroenergetycznych. W tym przypadku podstawowa zasada głosi że w przypadku lokalizowania elektrowni wiatrowej odległość tej elektrowni od sieci elektroenergetycznej najwyższych napięć jest równa lub większa od trzykrotności maksymalnej średnicy wirnika wraz z łopatami albo równa lub większa od dwukrotności maksymalnej całkowitej wysokości elektrowni wiatrowej, określonych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, w zależności od tego, która z tych wartości jest większa. Ustawa bardzo szczegółowo opisuje też zasady na jakich powinno odbywać się ustalenie takich odległości.
Nowelizacja wprowadza także dodatkowe obowiązki dotyczące czynności technicznych istotnych dla zapewnienia bezpieczeństwa eksploatacji kluczowych elementów technicznych elektrowni wiatrowych. Są to tzw. zasady bezpiecznej eksploatacji elektrowni wiatrowej, które będą realizowane przez certyfikowane przez Urząd Dozoru Technicznego wyspecjalizowane serwisy komercyjne, których działania będą monitorowane i weryfikowane przez ten urząd.
Przedsiębiorcy prowadzący działalność w zakresie dokonywania czynności i przeglądów serwisowych elementów technicznych elektrowni wiatrowej będą obowiązani m.in. do uzyskania wpisu do stosownego rejestru prowadzonego przez Prezesa Urzędu Dozoru Technicznego, przy czym w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie nowelizacji czynności serwisowe elementów będzie mógł wykonywać także podmiot, który nie został jeszcze wpisany do przedmiotowego rejestru.
Z tytułu nieprzestrzegania obowiązku poddawania elementów technicznych elektrowni wiatrowej przeglądom serwisowym realizowanym zgodnie z zaleceniami i częstotliwością określonymi w stosownej dokumentacji technicznej i instrukcjach, podmiotowi eksploatującemu elektrownię wiatrową grozić będzie kara pieniężna nie niższa niż 10 tys. zł i nie wyższa niż 5% przychodu ukaranego przedsiębiorcy osiągniętego w poprzednim roku podatkowym.
Niezależnie od przedstawionych przepisów, nowelizacja przewiduje partycypację lokalnej społeczności w korzyściach, jakie niesie ze sobą lokalizacja na danym terenie elektrowni wiatrowej. Inwestor realizujący inwestycję polegającą na budowie elektrowni wiatrowej będzie zobowiązany przeznaczać co najmniej 10% mocy zainstalowanej elektrowni do objęcia przez mieszkańców gminy na okres 15 lat od dnia wytworzenia w elektrowni wiatrowej po raz pierwszy energii elektrycznej i jej wprowadzenia do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej. Mieszkańcy tacy zyskają w ten sposób status prosumenta wirtualnego energii odnawialnej. W takim przypadku każdy mieszkaniec gminy może zgłosić chęć objęcia udziału w mocy zainstalowanej elektrowni wiatrowej, nie większego jednak niż 2 kW na każdy własny punkt poboru energii. W terminie 90 dni od dnia otrzymania przez inwestora listy zainteresowanych mieszkańców gminy, inwestor zawierał będzie z nimi umowę, której przedmiotem będzie objęcie przez tych mieszkańców udziałów w mocy zainstalowanej elektrowni wiatrowej. W takim przypadku mieszkaniec gminy będzie mógł odbierać energię elektryczną w cenie wynikającej z kalkulacji maksymalnego kosztu budowy.
Nowe przepisy przewidują przy tym, że w terminie 30 dni od dnia, w którym decyzja o pozwoleniu na budowę elektrowni wiatrowej stała się ostateczna, inwestor informuje wójta, burmistrza albo prezydenta miasta gminy, na terenie której jest zlokalizowana ta elektrownia wiatrowa, o:
- uzyskaniu ostatecznej decyzji o pozwoleniu na budowę;
- maksymalnym poziomie mocy zainstalowanej elektrowni wiatrowej możliwym do objęcia przez mieszkańców gminy wyrażonym w kW;
- prognozowanej rocznej ilości energii elektrycznej wytwarzanej przez elektrownię wiatrową, wyrażonej w kWh na kW;
- koszcie budowy elektrowni wiatrowej, wyrażonym w zł na kW, nie wyższym niż maksymalny koszt budowy obliczony zgodnie z przepisami ustawy (ustawa przewiduje w tym przypadku specjalny wzór pozwalający na określenie tego kosztu).
