W dniu 23 października 2023 r. Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów podjął uchwałę (sygn. akt I FPS 3/23) w sprawie wykreślenia podatników z rejestru VAT. Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że wykreślenie z rejestru czynnych podatników podatku VAT w związku z blokadą kont, nie wymaga formy decyzji podatkowej i może nastąpić poprzez dokonanie zwykłej czynności materialno-technicznej.
Sprawa dotyczyła spółki, która została wykreślona z rejestru podatników VAT na skutek dokonanej przez Szefa KAS blokady konta bankowego, czyli tzw. blokady STIR. Urząd skarbowy podejrzewał spółkę o wykorzystywanie działalności banków do wyłudzeń skarbowych. Wnioski takie zostały postawione na podstawie analizy przepływów pieniężnych kilkunastu rachunków bankowych spółki.
Spór będący przedmiotem rozstrzygnięcia sprawy przez NSA dotyczył kwestii czy wykreślenie podatnika z rejestru podatników czynnych VAT w trybie art. 96 ust. 9 pkt 5 ustawy o podatku od towarów i usług wymaga formy decyzji podatkowej, czy może nastąpić poprzez dokonanie czynności materialno-technicznej.
W myśl art. 96 ust. 9 ustawy o VAT naczelnik urzędu skarbowego wykreśla podmiot z rejestru czynnych podatników VAT bez konieczności zawiadamiania o tym podatnika m.in. w przypadku, gdy podmiot ten nie istnieje, podmiot, z którym mimo podjętych prób urząd skarbowy nie może się skontaktować lub gdy rachunki podatnika w banku są wykorzystywane do wyłudzeń skarbowych. Ponadto, organ podatkowy dokonuje wykreślenia z rejestru VAT podatników, którzy podali niezgodne z prawdą dane w zgłoszeniu rejestracyjnym bądź posiadają sądowy zakaz prowadzenia działalności gospodarczej.
W związku z czynnością wykreślenia spółki z rejestru czynnych podatników VAT, Spółka złożyła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, który stwierdził bezskuteczność zaskarżonej czynności (sygn. akt III SA/Wa 726/19). Sąd zgodził się z organem, że podjęta w sprawie czynność wykreślenia na podstawie art. 96 ust. 9 pkt 5 ustawy o VAT nie wymagała wydania decyzji administracyjnej ani postanowienia. Niemniej jednak uznał, że fiskus powinien powiadomić stronę o wykreśleniu jej z rejestru podatników VAT oraz przytoczyć uzasadnienie wyjaśniające jakie okoliczności stanowiły podstawę do zastosowania danej regulacji prawnej.
Wyrok ten został zaskarżony zarówno przez spółkę, jak i naczelnika urzędu skarbowego. Firma upierała się, że konieczne jest wydanie decyzji, natomiast organ utrzymywał, że usunięcie z rejestru VAT z powodu zastosowania blokady STIR to jedynie formalność, która nie wymaga powiadomienia podatnika.
Naczelny Sąd Administracyjny z racji pojawiających się rozbieżności w orzecznictwie skierował zagadnienie do poszerzonego składu tego sądu postanowieniem z dnia 2 czerwca 2023 r., sygn. akt I FSK 78/20.
NSA przyznał rację organowi, uznając, że wykreślenie podatnika z rejestru VAT w trybie art. 96 ust. 9 pkt 5 ustawy o VAT stanowi czynność materialno-techniczną, która nie wymaga formalnej decyzji ani powiadomienia podatnika.
W uzasadnieniu ustnym Sąd powołał się na art. 207 Ordynacji podatkowej, jako przepis regulujący wydawanie decyzji podatkowych. W przypadku spornego wykreślenia z rejestru podatników czynnych VAT nie zachodzi sytuacja, która kwalifikuje się jako sprawa podatkowa w rozumieniu tej regulacji.
Ponadto, Sąd podkreślił, że art. 96 ust. 9 pkt 5 ustawy o VAT nie legitymuje urzędu skarbowego do wydania decyzji w przypadku wykreślenia podatnika z rejestru podatników podatku od towarów i usług. NSA uznał, że akceptacja takiej formy decyzji prowadziłaby do konieczności stosowania wszystkich przepisów postępowania podatkowego, o których mowa w dziale IV Ordynacji podatkowej, ze wszystkimi tego konsekwencjami.
Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że gdyż czynność wykreślenia z rejestru VAT niewątpliwie pośrednio godzi w interes podatnika, to istnieje możliwość zaskarżenia takiej czynności w oparciu o art. 3 § 2 pkt 4 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Tym samym prawidłowe zastosowanie przez organ podatkowy art. 96 ust. 9 pkt 5 ustawy o VAT podlega kontroli sądów administracyjnych. Dodatkowo, Sąd przypomniał o możliwości przywrócenia zarejestrowania podmiotu jako podatnika VAT czynnego na mocy art. 96 ust. 9 ustawy o VAT.
Przytoczona uchwała NSA pokazuje, że wykreślenie podmiotu z rejestru czynnych podatników VAT może nastąpić bez wiedzy podatnika oraz bez uzasadnienia takiej czynności. Podatnik może dowiedzieć się o utracie statusu podatnika VAT poprzez samodzielne sprawdzenie swojego statusu podatkowego (np. na Białej liście podatników VAT), tak jak miało to miejsce w omawianym sporze. W wyniku podjętej uchwały, podatnicy mogą posiadać ograniczoną możliwość zaskarżania czynności organu podatkowego.
