W obliczu rosnących oczekiwań społecznych i środowiskowych, przedsiębiorstwa stają przed wyzwaniem transparentnego raportowania swojego wpływu na społeczność. Standardy społeczne ESRS (Environmental and Social Reporting Standards) S2, S3 oraz S4 skupiają się odpowiednio na pracownikach w łańcuchu wartości, dotkniętych społecznościach oraz konsumentach i użytkownikach końcowych. Omówienie tych standardów pozwoli zrozumieć, jak przedsiębiorstwa mogą odpowiedzialnie zarządzać swoimi działaniami wobec tych grup interesariuszy zgodnie z nowymi wymogami dyrektywy CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive).
Segment społeczny dyrektywy CSRD obejmuje 4 standardy. Standard ESRS S1 Właśni pracownicy został omówiony tutaj. Trzy kolejne standardy zostaną omówione wspólnie. W każdym z powyższych standardów ujawnienia zostały podzielone na trzy główne części w ramach, których znajdują się tematy i zagadnienia specyficzne dla zakresu danego standardu.
ESRS S2: Pracownicy w łańcuchu wartości – klucz do zrównoważonego rozwoju
Pierwsza część ujawnień powiązana z zakresem standardu ESRS 2 obejmuje strategię i model biznesowy, dalej omawiany jest sposób zarządzania oddziaływaniem jednostki, ryzykiem i możliwościami oraz prezentowane określone mierniki i cele.
Standard ESRS S2 dotyczy pracowników w łańcuchu wartości. Łańcuch wartości obejmuje działania, zasoby i relacje, które przedsiębiorstwo wykorzystuje tworząc swoje produkty lub usługi, od koncepcji poprzez realizację, przekazanie do konsumpcji i wycofanie z eksploatacji. W związku z tym oddziaływanie przedsiębiorstwa dotyczy zarówno pracowników na wyższym szczeblu łańcucha wartości (pracownicy dostawców), pracowników firm wykonujących zlecane na zewnątrz usługi np. serwisowe, cateringowe czy ochroniarskie, jak i pracowników na niższym szczeblu łańcucha wartości – pracowników podmiotów nabywających towary lub usługi od jednostki.
Ujawnienia w ramach standardu podzielone są na trzy główne tematy, w ramach których rozpisane są szczegółowe ujawnienia. Dotyczą one:
- warunków pracy, a w szczególności bezpieczeństwa, czasu pracy, odpowiedniego wynagradzania, możliwości zrzeszania się, równowagi między życiem zawodowym i prywatnym
- równości szans i braku dyskryminacji ze szczególnym naciskiem na równość płci, dostęp do szkoleń, polityka wobec osób z niepełnosprawnościami, ochrona przed nadużyciami i wykorzystywaniem,
- innych praw związanych z pracą odnoszących się przede wszystkim do poszanowania praw człowieka, pracy przymusowej czy pracy dzieci.
Zgodnie z ujawnieniami wynikającymi z ESRS 2, czyli SBM-2 i SBM-3 przedsiębiorstwo wyjaśnia, czy bierze pod uwagę sposób, w jaki jego strategia i model biznesowy mogą tworzyć, pogłębiać lub łagodzić istotne oddziaływania na osoby pracujące w jego łańcuchu wartości, czy rozważa ryzyka wynikające z zależności od pracowników w łańcuchu wartości, np. w kontekście zapewnienia ciągłości dostaw, czy analizuje, jak jego model biznesowy może oddziaływać na sposób działania kontrahentów i wpływać na warunki pracy zatrudnionych tam osób.
W ramach dalszych ujawnień przedsiębiorstwo opisuje swoje polityki zarządzania istotnymi wpływami, ryzykiem i możliwościami w odniesieniu do pracowników w łańcuchu wartości, czy i w jaki sposób są one wpisane w wewnętrzne dokumenty firmy, czy np. obowiązują kodeksy postępowania dostawców i jak są egzekwowane. Szczególny nacisk jest położony na informacje o poszanowaniu praw człowieka, działaniach adresujących problem handlu ludźmi, pracy przymusowej i pracy dzieci. Dużą uwagę zwraca się również na warunki pracy osób w łańcuchu wartości czy kodeksy postępowania dostawców zawierają wymogi dotyczące czasu pracy, godziwego wynagradzania, braku dyskryminacji, bezpieczeństwa zatrudnienia.
Przedsiębiorstwo opisuje także poziom współpracy z pracownikami w łańcuchu wartości lub ich przedstawicielami i działania, jakie podjęło w celu zniwelowania negatywnych wpływów oraz sposobu monitorowania zgłaszania i rozwiązywania problemów.
Przedsiębiorstwo przedstawia również w jaki sposób identyfikuje potrzebne działania będące odpowiedzią na istotne negatywne oddziaływania na pracowników w łańcuchu wartości, jakie działania podejmuje, aby wpłynąć na nich pozytywnie, jak monitoruje skuteczność tych przedsięwzięć i czy były one w jakikolwiek sposób konsultowane z zainteresowanymi pracownikami lub ich przedstawicielami.
W przypadku braku odpowiednich polityk, podjętych działań lub ustalonych celów przedsiębiorstwo powinno wyjaśnić powody ich braku oraz ewentualnie podać ramy czasowe, kiedy będzie je wprowadzać.
Ten standard, jak i dwa kolejne, nie ma rozbudowanego zestawu mierników i celów z uwagi na dużą ogólność zapisów. Zakres standardu może w różnym stopniu dotyczyć przedsiębiorstw z różnych branż i dlatego będzie szczegółowo zaadresowany w standardach branżowych.
ESRS S3: Dotknięte społeczności – wpływ działalności biznesowej na lokalne środowisko
Celem standardu ESRS S3 – Dotknięte społeczności jest poinformowanie użytkowników sprawozdań jak przedsiębiorstwo wpływa na społeczność lokalną, zarówno w sposób pozytywny, jak i negatywny, jakie działania podejmuje, aby zapobiegać lub łagodzić negatywne skutki tego oddziaływania, czy rozpoznaje zależności od dotkniętych społeczności i w jaki sposób mogą one wpłynąć na działalność przedsiębiorstwa. Co istotne, ta analiza nie dotyczy wyłącznie obszaru bezpośredniej obecności i działania przedsiębiorstwa, ale także społeczności dotkniętych w całym łańcuchu wartości przedsiębiorstwa, przez dostawców oraz poprzez własne produkty lub usługi.
Oddziaływanie przedsiębiorstwa i podmiotów w jego łańcuchu wartości może mieć aspekt negatywny np. zanieczyszczenia z zakładów produkcyjnych pogarszające lokalne środowisko życia lub pozytywny, np. poprawa lokalnej infrastruktury. Przedsiębiorstwo powinno je przeanalizować, opisać i podjąć odpowiednie kroki w celu ich eliminacji lub wzmocnienia.
W szczególności standard chce adresować takie zagadnienia, jak dostęp do zasobów (mieszkaniowych, wodnych, żywnościowych, ziemi), przestrzeganie praw człowieka, prawa o samo decydowaniu oraz ochronę dóbr kultury, które mogą być narażone na różne negatywne oddziaływania wynikające z działalności przedsiębiorstwa, bądź jego dostawców lub odbiorców towarów lub usług.
W ramach ujawnień przedsiębiorstwo opisuje czy posiada, a jeśli tak, to jakie, polityki dotyczące oddziaływania na lokalne społeczności. Czy angażuje się w proces współpracy z dotkniętymi społecznościami, czy i jak uwzględnia ich racje i interesy przy podejmowaniu decyzji biznesowych, czy wdraża środki naprawcze łagodzące swoje negatywne oddziaływanie oraz jak monitoruje ich skuteczność.
Jako mierniki i cele występuje tu wymóg ujawnienia celów, jakie przedsiębiorstwo sobie postawiło, aby ograniczyć negatywne, a zwiększyć pozytywne oddziaływania na dotknięte społeczności, jak zarządza tymi celami oraz mierzy postęp w ich osiąganiu.
W przypadku braku polityk, działań lub celów przedsiębiorstwo opisuje przyczynę tego braku.
ESRS S4: Konsument i użytkownik końcowy – ochrona praw i zapewnienie jakości
Standard ESRS S4 dotyczy konsumentów i użytkowników końcowych. Stanowią oni jedną z kluczowych grup interesariuszy. Celem standardu jest dostarczenie informacji o tym, w jaki sposób jednostka oddziałuje na swoich konsumentów oraz użytkowników końcowych zarówno bezpośrednio, jak i w ramach łańcucha wartości. Standard porusza zagadnienia dostępu do informacji oraz powiązanych z tym gwarancji prywatności, bezpieczeństwa użytkowania produktów oraz inkluzji społecznej rozumianej jako brak dyskryminacji, równego dostępu do dóbr i usług oraz odpowiedzialnych praktyk marketingowych.
Podobnie jak w przypadku poprzednich dwóch standardów większość ujawnień wymaga opisów posiadanych polityk związanych z podejściem do konsumentów i użytkowników końcowych, opis podejścia do praw człowieka oraz czy polityki firmy są zgodne z odpowiednimi przepisami międzynarodowymi, m.in. Wytycznymi ONZ dotyczącymi biznesu i praw człowieka, Deklaracji Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej podstawowych zasad i praw w pracy lub Wytycznych OECD dla przedsiębiorstw międzynarodowych, które dotyczą konsumentów i użytkowników końcowych.
Standard wymaga informacji o zakresie współpracy z konsumentami i użytkownikami w obszarze istotnych oddziaływań, stopniu uwzględniania opinii i stanowisk konsumentów i użytkowników końcowych w swoich decyzjach biznesowych, o kanałach komunikacji z użytkownikami, wdrożonych procesach niwelujących negatywne oddziaływania na konsumentów, jakie cele związane z ograniczeniem negatywnych działań lub zwiększeniem oddziaływań pozytywnych przedsiębiorstwo sobie wyznacza, czy zarządza istotnym ryzykiem i możliwościami w odniesieniu do użytkowników końcowych.
Jest to w tej chwili bardzo ogólny standard, ponieważ pojęcie i typ konsumenta jest bardzo różne w różnych branżach. Szerszy zakres ujawnień zostanie przedstawiony w ramach standardów sektorowych.
Integracja standardów ESRS w strategię i model biznesowy
Ujawnienia informacji oczekiwanej w powyższych standardach podlegają analizie podwójnej istotności. Przedsiębiorstwo publikuje informacje tylko o tych zagadnieniach, które w wyniku analizy zostały uznane za istotne.
Dodatkowo przedsiębiorstwa lub grupy, które na dzień bilansowy zatrudniają mniej niż 750 pracowników mogą skorzystać ze zwolnienia w ujawnianiu informacji wykazanych w standardach ESRS S2, S3 i S4 przez pierwsze dwa lata publikowania oświadczeń o zrównoważonym rozwoju. Jeżeli jednak w wyniku przeprowadzonej przez organizację analizy istotności jakieś zagadnienia ujęte w powyższych standardach zostało ocenione jako istotne, należy dokonać pewnych minimalnych ujawnień wymienionych w standardzie ESRS 2 w stosunku do każdego tematu uznanego za istotny.
Wśród tych ujawnień jest wykaz kwestii ocenionych jako istotne oraz opis sposobu, w jaki oddziaływanie przedsiębiorstwa w tych obszarach zostało zaadresowane w jego modelu biznesowym i strategii. Jednostka musi również zwięźle opisać swoje polityki związane z tymi zagadnieniami, działania podjęte w celu identyfikacji i monitorowania oraz łagodzenia bądź eliminacji niekorzystnych oddziaływań, przedstawić cele przyjęte w związku z tymi kwestiami oraz postępy w ich realizacji, a także przyjęte wskaźniki.
