Fundacja rodzinna to instytucja, która pojawiła się w polskim porządku prawnym nieco ponad rok temu. Choć forma ta funkcjonuje stosunkowo niedługo, to już cieszy się ogromną popularnością, w szczególności wśród firm rodzinnych. Zarejestrowano już niemal 1000 fundacji i złożono ponad 1500 wniosków o ich rejestrację. Fundacja rodzinna jest świetnym instrumentem mającym zapewnić przede wszystkim stabilność sukcesji biznesów rodzinnych i pozwolić na bezpieczną kumulację majątku rodzinnego. Obok tych zachęt prawnych, ustawodawca przewidział dla niej również ciekawe i atrakcyjne rozwiązania podatkowe, które dodatkowo zachęcić mogą do jej założenia.
Dlaczego opodatkowanie fundacji rodzinnej jest tak atrakcyjne?
Niewątpliwą zaletą fundacji rodzinnej jest fakt, że może ona stanowić także narzędzie do planowania podatkowego, ponieważ ustawodawca przewidział dla niej korzystne zasady opodatkowania. Po pierwsze, opodatkowaniu podatkiem dochodowym czy podatkiem od czynności cywilnoprawnych nie będzie podlegało samo założenie fundacji rodzinnej czy przekazywanie do niej majątku.
Co to oznacza w praktyce? Wniesienie przez fundatora do fundacji rodzinnej środków pieniężnych, nieruchomości, posiadanych przez niego w spółce kapitałowej udziałów lub akcji czy nawet ogółu praw i obowiązków w spółce osobowej, nie wygeneruje dla fundatora, ani dla samej fundacji, żadnych obciążeń podatkowych na gruncie ww. podatków. Z naszych dotychczasowych doświadczeń wynika, że wskazane powyżej aktywa są mieniem wnoszonym do fundacji rodzinnej najczęściej i w praktyce to one zazwyczaj zasilają majątek funkcjonujących już fundacji rodzinnych. O ile wniesienie mienia do fundacji rodzinnej na gruncie CIT, PIT czy PCC jest neutralne podatkowo, o tyle może ono wywołać określone skutki w zakresie podatku VAT, którym każdorazowo należy się przyjrzeć, przed dokonaniem takiego kroku.
Kluczowym dla wskazania zasad opodatkowania fundacji rodzinnej w trakcie jej bieżącego funkcjonowania jest określenie jaką (i czy w ogóle) działalność gospodarczą taka fundacja prowadzi. Rodzaj prowadzonej przez fundację działalności, determinuje bowiem wysokość podatku CIT, a także obciążenie tej działalności podatkiem VAT.
Ogromną zaletą fundacji rodzinnej w kontekście zasad jej opodatkowania jest to, że nie płaci ona podatku CIT od swojej bieżącej działalności. Podatek dochodowy zasadniczo nie jest zatem należny tak długo, jak długo wypracowane środki pozostają w fundacji rodzinnej i nie są z niej wypłacane. Opodatkowanie fundacji rodzinnej przypomina więc swoją konstrukcją CIT estoński. Aby korzystać z powyższej preferencji, fundacja rodzinna musi jednak prowadzić działalność gospodarczą zgodną z katalogiem tzw. dozwolonej działalności, określonym w przepisach ustawy o fundacji rodzinnej.
I tak, bez dodatkowych obciążeń w podatku dochodowym, fundacja rodzinna może przykładowo zbywać swój majątek (np. sprzedać nieruchomość, o ile nie została ona nabyta wyłącznie w calu dalszego zbycia), generować zyski z najmu czy dzierżawy nieruchomości lub ruchomości czy udzielać pożyczki spółkom kapitałowym, w których posiada udziały lub akcje czy spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik.
Ze zwolnienia z opodatkowania CIT skorzysta także m.in. dywidenda, którą fundacja rodzinna otrzymywać będzie od spółek, w których posiada udziały lub akcje, dochód uzyskany w związku z obrotem posiadanymi przez nią udziałami czy akcjami, a także wszelki majątek likwidacyjny, który fundacja rodzinna otrzyma w związku z likwidacją spółki, której jest właścicielem czy współwłaścicielem. Fundacja rodzinna może więc okazać się bardzo korzystną formą prawną do prowadzenia typowo holdingowej działalności.
Opodatkowaniu CIT nie będzie także podlegało korzystanie przez beneficjenta lub fundatora fundacji z samochodu będącego w majątku fundacji rodzinnej, jeśli korzystnie to będzie pozostawało w zgodzie z celami statutowymi fundacji i przebiegać będzie dla potrzeb prowadzonej przez nią działalności gospodarczej.
Brak opodatkowania bieżącej działalności fundacji rodzinnej sprawia, że zyskuje ona coraz częściej miano wehikułu inwestycyjnego, mającego służyć za instrument idealny do ochrony, kumulacji i pomnażania kapitału rodzinnego.
Niedozwolona działalność gospodarcza to dotkliwa sankcja podatkowa
Należy podkreślić, że w istocie ustawa o fundacji rodzinnej zakłada dopuszczalność prowadzenia wszelkiej działalności gospodarczej przez fundację rodzinną, jednak w zależności od tego, czy mieści się ona we wspomnianym ustawowo katalogu, czy też wykracza poza ten zakres, inna jest stawka podatku dochodowego od uzyskanych dochodów.
Prowadzenie przez fundację rodzinną działalności gospodarczej poza ustawowo wyznaczonymi granicami powoduje negatywne następstwa podatkowe, tj. opodatkowanie wyższym podatkiem dochodowym, niż podstawowa stawka podatku dochodowego od osób prawnych, która wynosi obecnie 19%. W przypadku wykroczenia poza ustawowe granice działalności korzystającej ze zwolnienia z CIT, fundacja rodzinna zapłaci podatek według sankcyjnej 25% stawki podatku dochodowego.
Niekorzystającą ze zwolnienia w podatku dochodowym od osób prawnych działalnością gospodarczą realizowaną przez fundację rodzinną będzie przykładowo działalność stricte usługowa, handlowa czy produkcyjna, a także obrót walutą wirtualną (kryptowalutą) za pieniądz fiducjarny.
Warto wspomnieć, że Dyrektor KIS zaprezentował także negatywne stanowisko wobec fundacji rodzinnej mającej prowadzić działalność polegającą na wynajmie apartamentów na zasadach najmu krótkoterminowego (przypomnijmy, że zasadniczo oddanie w najem czy dzierżawę mienia fundacji stanowi działalność dozwoloną, uprawniającą do zwolnienia fundacji rodzinnej z podatku CIT). Organ podatkowy uznał natomiast, że najem krótkoterminowy lokali wykazuje inne cechy niż najem czy dzierżawa, a w konsekwencji jest działalnością wykraczającą poza ustawowy katalog i podlegającą opodatkowaniu sankcyjną 25% stawką podatku dochodowego. W niedawnym wyroku z dnia 19 czerwca 2024 roku (orzeczenie jest jeszcze nieprawomocne), stanowisko to uchylił jednak WSA w Gdańsku, który uznał, że najem krótkoterminowy mieści się w dozwolonej działalności fundacji rodzinnej i brak jest podstaw do różnicowania skutków podatkowych najmu i najmu krótkoterminowego w odniesieniu do fundacji rodzinnych. Zaprezentowane przez WSA podejście należy oczywiście ocenić jako bardzo słuszne i racjonalne, a także otwierające fundacjom rodzinnym drogę do prowadzenia kolejnego typu działalności gospodarczej na bardzo korzystnych podatkowo zasadach.
W kontekście sankcyjnej stawki podatku CIT, zastanawiać się można czy każda pojedyncza, incydentalna jedynie czynność realizowana przez fundację rodzinną, teoretycznie wykraczająca poza ustawowy zakres dozwolonej działalności fundacji rodzinnej, faktycznie powinna podlegać opodatkowaniu według sankcyjnej CIT, skoro trudno takiej jednorazowej aktywności przypisać status działalności gospodarczej. Warto więc każdorazowo przeanalizować, czy aktywność wykraczająca poza ustawowy katalog faktycznie cechuje się odpowiednim stopniem zorganizowania, ciągłością oraz pozostałymi cechami, które mogą przesądzić o jej kwalifikacji jako działalności gospodarczej, zgodnie z przepisami ustawy Prawo przedsiębiorców.
Kiedy zapłata (wciąż niskiego) podatku CIT będzie nieunikniona?
Zakładając, że fundacja rodzinna prowadzi wyłącznie dozwoloną ustawowo działalność gospodarczą, pozwalającą jej na zastosowanie zwolnienia z opodatkowania CIT bieżących zysków, obowiązek zapłaty podatku dochodowego CIT powstaje dla niej dopiero w momencie przekazywania przez nią środków pieniężnych czy świadczeń niepieniężnych na rzecz fundatora lub beneficjentów fundacji, a także w przypadku likwidacji fundacji rodzinnej. Nawet jednak wówczas, stawka podatku dochodowego wypada korzystnie na tle innych form organizacyjnych kwalifikujących się do opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych, bowiem wynosi 15% (co generuje dla fundacji rodzinnej 4% oszczędności w stosunku do podstawowej stawki CIT).
Fundacja rodzinna jest nie jest rozwiązaniem idealnym dla wszystkich, ale może być bardzo korzystnym rozwiązaniem dla wielu biznesów rodzinnych – przede wszystkim w kontekście bezpiecznego zaplanowania sukcesji, ale również w kontekście korzyści podatkowych. Czy jest ich więcej? Czy fundacja rodzinna jest przeznaczona tylko dla singli? Czy założenie fundacji rodzinnej może być uznane za unikanie opodatkowania? O tym przeczytasz już niebawem w kolejnym artykule z serii dot. fundacji rodzinnych.
A tym czasem, po więcej informacji dotyczących prawnych aspektów fundacji rodzinnych, zapraszamy do zapoznania się z artykułem przygotowanym przez ekspertów kancelarii Baker Tilly Legal Poland: https://bakertilly.pl/legal/pl/statut-fundacji-rodzinnej-kluczem-do-sukcesu-na-co-warto-zwrocic-uwage-przy-jego-opracowaniu/
