Obecna sytuacja makroekonomiczna sprawia, że wskaźniki rentowności niektórych przedsiębiorstw spadają do wyjątkowo niskich poziomów. Polska gospodarka, silnie związana z niemiecką, szczególnie odczuwa skutki osłabienia tego rynku, co przekłada się na trudności dla firm, dla których kraj ten stanowi istotny rynek zbytu. Dla firm, które zaczęły ponosić straty (lub wykazują niską rentowność), niemałym zaskoczeniem może okazać się konieczność zapłaty podatku dochodowego i to wcale nie na niskim poziomie.
Cel minimalnego podatku dochodowego
Minimalny podatek dochodowy został wprowadzony, by przeciwdziałać unikaniu opodatkowania przez firmy wykazujące niską rentowność bez uzasadnienia ekonomicznego. Choć przepisy regulujące zasady działania tego podatku zostały uchwalone jeszcze w 2021 r., z uwagi na wprowadzane w międzyczasie odroczenia (między innymi w związku z pandemią COVID-19), w praktyce ma on zastosowanie od 1 stycznia 2024 r. Podmioty o niskiej rentowności, których rok podatkowy jest zbieżny z kalendarzowym i kończy się z 31 grudnia 2024 r., powinny bliżej przyjrzeć się zasadom jego funkcjonowania.
Należy zwrócić uwagę na konieczność odróżnienia omawianych tutaj przepisów o minimalnym podatku dochodowym (regulowanych przez art. 24ca ustawy o PDOP) od implementowanych właśnie do polskiego porządku prawnego przepisów o globalnym podatku minimalnym (tzw. Pillar 2 mający zastosowanie do grup kapitałowych, których skonsolidowany przychód osiągną 750 mln EUR) czy przepisów o podatku od przychodów z budynków (który też był zwany podatkiem minimalnym). Ze względu na podobieństwo nazw czy konstrukcji – może dochodzić do nieporozumień.
Podmioty objęte minimalnym podatkiem dochodowym
Minimalny podatek dochodowy dotyczy polskich podatników CIT (w tym także zakładów zagranicznych przedsiębiorców), którzy w danym roku podatkowym:
- ponieśli stratę lub
- wykazują rentowność nieprzekraczającą 2%.
Przy obliczaniu straty oraz wskaźnika rentowności dla potrzeb minimalnego podatku CIT nie uwzględnia się niektórych kosztów, takich jak np. odpisy amortyzacyjne od środków trwałych (także w ramach leasingu finansowego) czy 20% wartości kosztów z tytułu wynagrodzeń i składek na ubezpieczenia społeczne oraz wpłat do PPK.
Wyłączenia z podatku
Ustawodawca przewidział szereg wyłączeń, które w zamierzeniu mają na celu wyjęcie spod działania regulacji tych podmiotów, w przypadku których niska rentowność jest rezultatem specyfiki działalności albo tymczasowych okoliczności. I tak z minimalnego podatku dochodowego wyłączone są:
- spółki, których przychody w danym roku są co najmniej o 30% niższe niż w roku poprzednim;
- podmioty, które w jednym z ostatnich trzech lat osiągnęły rentowność powyżej 2%;
- nowe firmy przez pierwsze trzy lata działalności (nie dotyczy spółek powstałych w wyniku przekształcenia lub podziału);
- podmioty, które nie mają więcej niż 5% udziałów w innych podmiotach, a których udziałowcami są wyłącznie osoby fizyczne;
- małe przedsiębiorstwa spełniające kryteria małego podatnika.
Zasady obliczania podatku
W przypadku, gdy dany podmiot kwalifikuje się do objęcia minimalnym podatkiem dochodowym, podatek naliczany jest od przychodu. Zgodnie z zasadami jego obliczania wynosi on 10% podstawy opodatkowania, którą można obliczyć dwiema alternatywnymi metodami:
- podstawowa – obejmuje 1,5% przychodów operacyjnych oraz dodatkowe koszty (np. koszty finansowania dłużnego, usługi niematerialne od podmiotów powiązanych w zakresie w jakim przekraczają wskazane limity);
- uproszczona – 3% przychodów operacyjnych.
Podatnik ma prawo wybrać metodę korzystniejszą dla niego.
Relacja pomiędzy podatkiem CIT a podatkiem minimalnym
Podatek minimalny funkcjonuje równolegle do „klasycznego” CIT, co oznacza, że podatnik może być zobowiązany do zapłaty obu tych podatków w jednym roku (co będzie miało miejsce np. w przypadku, kiedy rentowność nie osiągnie 2%, ale będzie stanowiła wartość dodatnią).
Jeśli dojdzie do takiej sytuacji, wówczas od należnego podatku minimalnego można odliczyć należny CIT, co ekonomicznie będzie prowadzić do opodatkowania na poziomie wyznaczonym przez podatek minimalny.
Co ważne, jeżeli podatnik zapłaci podatek minimalny, a w kolejnych latach poprawi mu się rentowność, może go odliczyć od „klasycznego” CIT przez trzy kolejne lata podatkowe.
Rekomendacje
Podmioty, które notują niskie wskaźniki dochodowości, powinny zweryfikować, czy nie zostaną objęte podatkiem minimalnym. Warto w takim przypadku sprawdzić nie tylko wyniki bieżące, ale także dokonać symulacji przyszłych wyników, w celu ustalenia potencjalnego wpływu podatku minimalnego na sytuację finansową przedsiębiorstwa w nadchodzących latach.
