Podsumowanie pracy Grupy Roboczej nr 14 – XX Forum Cen Transferowych

XX Forum Cen Transferowych (FCT) stało się platformą intensywnej wymiany poglądów na temat specyfiki transakcji finansowych zawieranych pomiędzy podmiotami powiązanymi. Grupa Robocza nr 14 działająca w ramach Forum, przedstawiła wyniki swoich prac nad kluczowymi aspektami dotyczącymi analiz porównawczych i dokumentacji transakcji finansowych w kontekście cen transferowych. W artykule skupimy się na najważniejszych tematach i rekomendacjach Grupy Roboczej nr 14 tj. aktualizacja analiz porównawczych, zastosowanie przepisów o Safe Harbour, analiza porównywalności w transakcjach finansowych czy kwestie związane z oceną ratingu kredytowego.

Aktualizacja analiz porównawczych

Jednym z najważniejszych tematów poruszonych przez Grupę była kwestia częstotliwości aktualizacji analiz porównawczych dla transakcji finansowych. Wymóg aktualizacji benchmarków przynajmniej raz na trzy lata, wynikający z obecnych przepisów, budzi kontrowersje od wielu lat, szczególnie w przypadku długoterminowych transakcji finansowych. W praktyce, banki nie aktualizują oprocentowania kredytów co trzy lata nawet jeśli zmieni się rating finansowy pożyczkobiorcy czy ogólnie sytuacja na rynku finansowym, co wskazuje, że takie działanie nie zawsze odzwierciedla rynkowe standardy. W odpowiedzi na to, grupa postulowała o bardziej elastyczne podejście w stosunku do istniejących przepisów, szczególnie dla długoterminowego finansowania, które wymaga szczegółowego przygotowania na etapie ustalania warunków transakcji. Konieczność dokonywania nowych analiz powinna być rozpatrywana indywidualnie, w zależności od charakterystyki transakcji, jej parametrów oraz warunków ekonomicznych. Grupa argumentowała, że jeśli warunki transakcji zostały ustalone zgodnie z zasadą arm’s length w momencie jej zawarcia, a otoczenie rynkowe i parametry transakcji nie uległy zmianie, cena ustalona na początku powinna być uznana za rynkową przez cały okres trwania transakcji, nawet jeśli jest ona długoterminowa. Jednocześnie podkreślono, że transakcje finansowe są znacznie bardziej podatne na zmienność warunków rynkowych niż inne rodzaje transakcji. Dlatego podatnicy powinni regularnie oceniać, czy warunki transakcji i/lub warunki otoczenia gospodarczego nie uległy zmianie w stopniu powodującym konieczność wykonania nowych analiz porównawczych.

Ministerstwo Finansów nie zgadza się jednak z takim podejściem, podkreślając, że przepisy jasno określają obowiązek aktualizacji benchmarków co trzy lata, a nawet częściej, jeśli zachodzą istotne zmiany w transakcji lub warunki rynkowe. Zdaniem przedstawicieli Ministerstwa, aktualizacja jest kluczowa dla uwzględnienia zmian rynkowych i zapewnienia zgodności z zasadą arm’s length.

Elastyczność w stosowaniu Safe Harbour

W kontekście przepisów dotyczących Safe Harbour, Grupa Robocza zaproponowała kilka istotnych zmian, które mają na celu uproszczenie stosowania tych przepisów w transakcjach finansowych, tj.:

• aby pożyczki o stałym oprocentowaniu także mogły korzystać z Safe Harbour (co obecnie dotyczy tylko pożyczek z oprocentowaniem zmiennym), oraz
• aby limit zobowiązań związanych z pożyczkami był określany na dzień zawarcia umowy, a nie w trakcie roku podatkowego.

Obecne przepisy wymagają, aby limit zadłużenia nie był przekroczony w trakcie roku podatkowego, co zmusza podatników do ciągłego monitorowania zobowiązań. Grupa zaproponowała, aby spełnienie warunków oceniano na dzień zawarcia umowy, co pozwoliłoby korzystać z ochrony Safe Harbour nawet w przypadku późniejszego przekroczenia limitu na skutek zawarcia nowych umów.

Podkreślono, że korzystanie z mechanizmu Safe Harbour jest dla podatnika przywilejem, a nie obowiązkiem. Podatnik, pomimo spełnienia warunków pozwalających na skorzystanie z tego uproszczenia, może zrezygnować z tego uproszczenia, wybrać bardziej kompleksowe podejście do dokumentowania warunków rynkowych zawieranej transakcji wewnątrzgrupowej i przygotować własną analizę porównawczą (benchmark), której wyniki mogą odbiegać od rekomendowanego poziomu oprocentowania wskazanego w przepisach Safe Harbour.

W takim przypadku, nawet jeśli wynik analizy różni się od założeń Safe Harbour, organy podatkowe nie powinny kwestionować warunków takiej transakcji, o ile benchmark został przeprowadzony prawidłowo i zgodnie z zasadą arm’s length.

Kryteria porównywalności dla transakcji finansowych

Dodatkowo, w trakcie prac Grupy Roboczej, opracowano listę kluczowych czynników, które należy brać pod uwagę przy analizie porównywalności transakcji finansowych tj.:

• ryzyko związane z transakcją,
• wartość i wolumen transakcji,
• charakter i cel transakcji,
• moment zawarcia transakcji i okres finansowania,
• stopień podporządkowania / senioralność,
• rodzaj i zabezpieczenie transakcji,
• lokalizacja geograficzna pożyczkobiorcy / podmiotu,
• waluta,
• rodzaj stopy procentowej i bazowej,
• harmonogram zapłaty ceny, mechanizm kapitalizacji oraz częstotliwość płatności,
• inne koszty transakcyjne.

Wybór i istotność kryteriów porównywalności uzależniona będzie od rodzaju i charakteru transakcji. Określenie kryteriów porównywalności stanowi istotne wskazówki do procesu przygotowania odpowiednich analiz porównawczych (w celu wytypowania porównywalnych danych porównawczych) dla podatników mających taki obowiązek.

Specyfika cash poolingu

Szczególną uwagę zwrócono na specyfikę systemów cash pooling. Cash pooling polega na (fizycznym lub wirtualnym) kompensowaniu ujemnych i dodatnich dziennych sald rachunków bankowych, należących do uczestników cash poolingu. Jest to zatem instrument służący w dużej mierze do zarządzania krótkoterminową płynnością podmiotów. Transakcje te są zawierane co do zasady pomiędzy podmiotami powiązanymi, a co za tym idzie, trudno zidentyfikować podobne struktury pomiędzy niezależnymi podmiotami. Z tego powodu wymagają one kompleksowego podejścia w badaniu porównywalności.

Oznacza to, w pierwszej kolejności, zbadanie opcji realistycznie dostępnych dla poszczególnych uczestników systemu (przy czym, oddzielna analiza powinna być sporządzona dla sald dodatnich i ujemnych). Grupa robocza podkreśliła jednocześnie, że do oceny porównywalności nie wystarczy jedynie weryfikacja poziomu oprocentowania. Konieczne jest także przeprowadzenie analizy faktów i okoliczności funkcjonowania całego systemu, obejmujące: ocenę tego, jaką rolę w systemie pełnią poszczególne podmioty, w jaki sposób rozdzielane są korzyści oraz jak przebiega zarządzanie środkami pieniężnymi. Istotnym aspektem jest również wynagrodzenie pool lidera za ryzyko i koszty jakie ponosi w ramach systemu, które w zależności od charakterystyki danej transakcji mogą się znacząco różnić. Przykładowo, w przypadku gdy realnym operatorem systemu jest zewnętrzny bank, a rola pool lidera ogranicza się jedynie do bieżących kontaktów z bankiem, jego ryzyko i koszty będą ograniczone. Natomiast jeśli pool lider jest realnym operatorem systemu, ponosi ryzyko niezbilansowania cash poolingu i kosztów z tytułu utrzymywania nadmiernego salda, co przekłada się na wyższe wynagrodzenie z tego tytułu. Należy także pamiętać o tym, że korzyści płynące z systemu cash poolingu takie jak zmniejszenie kosztów finansowania krótkoterminowego, zwiększenie wynagrodzenia z tytułu utrzymywania dodatnich sald na rachunku bankowym oraz poprawa wskaźników zadłużenia grupy kapitałowej powodują, że wynagrodzenie za utrzymanie sald dodatnich/ujemnych może być wyższe/niższe niż w porównywalnych transakcjach i co do zasady nie powinno być gorsze niż opcje realistycznie dostępne dla poszczególnych uczestników.

Gwarancje i poręczenia i inne formy zabezpieczenia w transakcjach finansowych

Grupa Robocza nr 14 odniosła się także do specyficznych kwestii dotyczących gwarancji i poręczeń.

Wskazała ona, że jej ogólne rekomendacje dotyczące badania porównywalności transakcji finansowych odnoszą się również do gwarancji i poręczeń. Wskazała też na specyficzne aspekty, jakie dodatkowo należy wziąć pod uwagę przy badaniu porównywalności dla transakcji poręczeń i gwarancji tj.:

• występowanie wielu form zabezpieczenia równolegle (poręczenie, zastaw na udziałach, hipoteka, zastaw na rachunkach bankowych, itp.) – W tym przypadku, istotne jest m.in. ocena czy konkretne formy zabezpieczeń są uzupełniające czy zamienne, jakie korzyści przynoszą podmiotowi korzystającemu z finansowania oraz uwzględnienie hierarchii zaspokajania wierzycieli.
• występowanie wielu podmiotów udzielających zabezpieczenia dla jednego podmiotu korzystającego, jednej transakcji – Według Grupy w takiej sytuacji istotny jest podział ryzyka pomiędzy poszczególne podmioty udzielające zabezpieczenia, przy czym warto przeanalizować czy poszczególne poręczenia są proporcjonalne co do wartości. Należy także zbadać czy wiele podmiotów zabezpieczających daje podmiotowi korzystającemu więcej korzyści niż pojedynczy poręczyciel, oraz czy wynagrodzenie dla każdego poręczyciela powinno być wycenione osobno czy łącznie.
• korzystanie z gwarancji bankowej innego podmiotu powiązanego o lepszej zdolności kredytowej, lub podmiotu centralnego w grupie – Grupa wskazuje, że w takim przypadku kluczowe jest zbadanie, czy podmiot gwarantujący uzyskuje odpowiednie wynagrodzenie za podjęte ryzyko. Równocześnie należy uwzględnić, czy korzyści wynikające z gwarancji, są proporcjonalne do kosztu jej udzielenia.
• poręczenia wzajemne, gdzie dwóch lub więcej członków danej grupy podmiotów powiązanych gwarantują sobie wzajemnie zobowiązania (najczęściej solidarnie) – Poręczenia wzajemne często występują w ramach wspólnych linii kredytowych czy systemach cash poolingu – Grupa wskazuje, że w takich przypadkach korzyści z otrzymania poręczenia powinny być analizowane odrębnie dla każdego podmiotu, uwzględniając poziom ratingu kredytowego danego podmiotu i wielkość przyznanego limitu kredytowego. Często główną korzyścią będzie otrzymanie korzystniejszego oprocentowania lub wyższego limitu zadłużenia niż w transakcjach o podobnym charakterze.

Ocena ratingu kredytowego / Rating kredytowy

Dodatkowo, jednym z kluczowych tematów była ocena ratingu kredytowego podmiotu i transakcji, która odgrywa istotną rolę w określaniu warunków porównywalności transakcji finansowych. Grupa wskazała, że rating kredytowy może być wyznaczany zarówno dla samego podmiotu (pożyczkobiorcy), jak i dla konkretnej transakcji, w zależności od jej charakterystyki.

Podkreślono, że międzynarodowe agencje ratingowe, takie jak Moody’s, S&P czy Fitch, dostarczają najbardziej wiarygodne metody oceny ryzyka kredytowego, które uwzględniają szerokie spektrum czynników ilościowych i jakościowych. W przypadku braku dostępu do modeli agencji ratingowych, można korzystać z lokalnych instytucji finansowych (np. banków), czy modeli statystycznych (np. modelu Altmana).

Grupa Robocza zwróciła także uwagę na znaczenie ratingu grupy kapitałowej, do której należy dany podmiot, oraz na wpływ ratingu kraju, w którym działa dana spółka. Ważnym wnioskiem była potrzeba uwzględniania specyfiki transakcji, takich jak zabezpieczenia czy poziom uprzywilejowania, które mogą znacząco wpływać na różnice między ratingiem transakcji a ratingiem podmiotu.

Ogólne rekomendacje dla MF

Rekomendacje i wnioski Grupy Roboczej nr 14 podczas XX Forum Cen Transferowych wskazały na potrzebę elastycznego podejścia do analizy transakcji finansowych. Aktualizacja analiz porównawczych, przywilej (a nie obowiązek) korzystania z mechanizmu Safe Harbour oraz szczegółowe badanie porównywalności, powinny uwzględniać charakter danej transakcji i jej otoczenie rynkowe.

Grupa zarekomendowała odstąpienie od sztywnego wymogu aktualizacji benchmarków co trzy lata, postulując indywidualne podejście do oceny potrzeby aktualizacji, zwłaszcza w przypadku długoterminowych transakcji finansowych. Szczególną uwagę poświęcono uproszczeniu Safe Harbour, proponując zmiany w zasadach jego stosowania, w tym ocenę warunków na dzień zawarcia umowy, co pozwoliłoby uniknąć wykluczenia z ochrony na skutek przekroczenia limitów zadłużenia w trakcie roku lub w przyszłych latach.

Podatnicy mają zatem nadzieję na wprowadzenie pozytywnych dla nich zmian w przepisach podatkowych, a odbywające się cyklicznie Forum Cen Transferowych stanowi odpowiednią platformę do wymiany poglądów na temat regulacji w zakresie cen transferowych.