W efekcie drugiej rewizji Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększenia Odporności (KPO) wprowadzono Inwestycję nr E3.1.1 Instrument wsparcia dla gospodarki niskoemisyjnej, którą wdrażać będzie Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) w ramach tworzonego Programu Priorytetowego. Alokacja Programu to aż 4,66 miliarda złotych, które zostaną wprowadzone na rynek jako inwestycje kapitałowe NFOŚiGW poprzez nabycie lub objęcie akcji/udziałów spółek. Konkurs ma być ogłoszony w II kwartale 2025 r., a ocena przeprowadzona w III kwartale 2025 r. Poniżej prezentujemy główne założenia Programu, zakres wsparcia, proces oceny oraz szczegółowe warunki i formy wsparcia, które NFOŚiGW przedstawił do konsultacji.
Cel Programu
Program Priorytetowy E3.1.1 – Instrument wsparcia dla gospodarki niskoemisyjnej – stanowi narzędzie umożliwiające realizację innowacyjnych przedsięwzięć w obszarze czystej mobilności oraz technologii energetycznych. Głównym celem programu jest przyczynienie się do rozwoju gospodarki niskoemisyjnej i zeroemisyjnej poprzez wspieranie projektów przemysłowych, dzięki którym możliwe staje się zwiększenie mocy produkcyjnych, wdrażanie innowacyjnych rozwiązań oraz budowa nowoczesnych instalacji przemysłowych, co przekłada się na poprawę konkurencyjności krajowych przedsiębiorstw oraz budowę zrównoważonej przyszłości energetycznej.
Beneficjenci Programu
Beneficjentami Programu będą przedsiębiorstwa – zarówno mikro-, małe oraz średnie przedsiębiorstwa, jak i tzw. duże przedsiębiorstwa.
Lokalizacja projektu
Wszystkie projekty objęte wsparciem w ramach omawianego Programu muszą być realizowane na terenie Polski.
Ramy czasowe
Zobowiązania finansowe podejmowane będą tylko do końca 2025 roku, natomiast środki mają być wydatkowane do 30 czerwca 2026 roku. Projekty będą mogły być realizowane do 31 grudnia 2030 roku, a zainwestowane przez NFOŚiGW środki finansowe powinny zostać zwrócone do 2045 r.
Zakres wsparcia i obszary działania
Instrument wsparcia skierowany jest do projektów realizowanych w dwóch kluczowych obszarach:
- Czysta mobilność – inwestycje w tym sektorze obejmują budowę linii technologicznych i fabryk produkujących nisko- i zeroemisyjne pojazdy (np. samochody osobowe, autobusy, lokomotywy), a także produkcję komponentów wpływających na ich efektywność, takich jak napędy, akumulatory oraz układy zasilania. Dodatkowo wsparciu podlegają projekty związane z budową infrastruktury ładowania, w tym stacji ładowania samochodów elektrycznych oraz systemów zarządzania energią.
- Energetyka niskoemisyjna – w ramach tego obszaru realizowane są przedsięwzięcia obejmujące budowę instalacji przemysłowych oraz linii technologicznych dedykowanych produkcji niskoemisyjnych źródeł energii. Szczególny nacisk kładzie się również na rozwój innowacyjnych rozwiązań technologicznych, mających na celu magazynowanie energii oraz jej efektywną dystrybucję. Wsparcie obejmuje także inwestycje w recykling odpadów powiązanych z sektorem odnawialnych źródeł energii, co pozwala na ponowne wykorzystanie surowców i zmniejszenie wpływu na środowisko.
Rodzaje wspieranych przedsięwzięć wskazane w Programie Priorytetowym:
Przedsięwzięcia dedykowane do wsparcia to:
- „przedsięwzięcia z zakresu zrównoważonej mobilności, obejmujące:
- budowę instalacji, linii technologicznych/ fabryk produkujących zaawansowane technologicznie produkty końcowe, tj. nisko- i zeroemisyjne pojazdy, takie jak samochody osobowe, autobusy, lokomotywy itp.;
- wytwarzanie części do pojazdów, wpływających bezpośrednio na uznanie pojazdu za nisko- lub zeroemisyjny, w łańcuchach wartości do wytwarzania produktów końcowych, o których mowa w pkt. a) w tym m. in. komponentów związanych z konstrukcją i technologią wpływających bezpośrednio na ich nisko- lub zeroemisyjność np. napędy, akumulatory, układy zasilania;
- wytwarzanie infrastruktury ładowania pojazdów oraz komponentów w łańcuchach wartości do wytwarzania produktów końcowych infrastruktury ładowania pojazdów m. in. stacji ładowania samochodów elektrycznych (w tym domowe stacje ładowania), gniazd ładowania, systemów zarządzania ładowaniem, stacji tankowania wodoru;
- przedsięwzięcia z łańcucha wartości dla nisko- i zeroemisyjnych źródeł energii lub magazynowania zeroemisyjnej energii, obejmujące:
- instalacje przemysłowe, innowacyjne rozwiązania, linie technologiczne, fabryki do wytwarzania produktów końcowych dla nisko- i zeroemisyjnych źródeł energii lub magazynów zeroemisyjnej energii;
- wytwarzanie produktów w łańcuchach wartości do wytwarzania produktów końcowych, o których mowa w pkt. a) powyżej, np. ogniwa fotowoltaiczne, baterie;
- wytwarzanie komponentów do produktów końcowych dla nisko- i zeroemisyjnych źródeł energii lub magazynów zeroemisyjnej energii;
- instalacje realizowane w ramach przedsięwzięć wymienionych w pkt 1) i pkt 2 lit. b powyżej, a służące do recyklingu powstających odpadów związanych z sektorem OZE i elektromobilności oraz ponownego użycia powstających odpadów w ramach ww. sektorów (w ramach tego przedsięwzięcia wymagane jest ponowne wykorzystanie odzyskanych odpadów w przedsięwzięcia wskazane w pkt. 1) i 2) powyżej.”[1]
Forma i warunki wsparcia
Program przewiduje kompleksowe rozwiązania w zakresie formy i warunków udzielania wsparcia.
- Formy dofinansowania
Wsparcie realizowane będzie w formie wejścia kapitałowego, czyli bezpośredniego nabycia lub objęcia udziałów bądź akcji w spółkach. Dzięki temu NFOŚiGW stanie się współwłaścicielem przedsiębiorstwa, co stworzy możliwość wpływania na strategię i rozwój firmy. - Intensywność dofinansowania
Maksymalne wsparcie może wynosić do 100% kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia, jednak udział NFOŚiGW w kapitale zakładowym nie może przekroczyć 49% – z możliwością obejmowania pakietów większościowych do 85% w przypadku szczególnie wymagających projektów. Takie rozwiązanie pozwala na zabezpieczenie interesu publicznego, jednocześnie zapewniając elastyczność w zakresie zarządzania inwestycją. Minimalna wartość wejścia kapitałowego to 50 000 000 zł, maksymalną wartość wejścia kapitałowego ustalono na poziomie budżetu programu.
Wsparcie publiczne realizowane w formie wejścia kapitałowego powinno zapewnić monitorowane inwestycji pod kątem realizacji celów klimatycznych i efektywności ekonomicznej.
Ocena projektu
Ocena projektu obejmować będzie kryteria dostępu, jakościowe dopuszczające, dodatkowe, horyzontalne, a także przeprowadzona zostanie analiza due diligence. Po zakończeniu procesu oceny Komitet Inwestycyjny, a następnie NFOŚiGW. podejmie ostateczną decyzję o wejściu kapitałowym. Cały proces będzie musiał być przeprowadzony sprawnie, ponieważ umowy, zgodnie z Programem Priorytetowym będą mogły być podpisane najpóźniej 31 grudnia 2025 r.
Przykładowe kryteria oceny:
- spełnienie zasady DNSH („nie czyń poważnych szkód”); przy czym wnioskodawca, który w zeszłym roku obrotowym uzyskał ponad 50% bezpośrednich przychodów z działalności i aktywów określonych poniżej:
- działania związane z paliwami kopalnymi, w tym ich dalsze wykorzystanie;
- działania w ramach unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji (ETS) prowadzące do osiągnięcia prognozowanych emisji gazów cieplarnianych równych lub wyższych niż odpowiednie poziomy odniesienia;
- działalność związaną ze składowiskami odpadów, spalarniami i instalacjami mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów;
- działania, w przypadku których długoterminowe unieszkodliwianie odpadów może szkodzić środowisku naturalnemu;
– przygotował, przyjął i opublikował Zielony plan przejścia;
- zgodność dofinansowania z warunkami testu prywatnego inwestora;
- dojrzałość przedsięwzięcia: czy wnioskodawca posiada prawo do dysponowania nieruchomością, na której planowana jest realizacja projektu, na okres nie krótszy niż okres zaangażowania kapitałowego NFOŚiGW, czy przedsięwzięcia jest zgodne z warunkami zabudowy miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego;
- czy Wnioskodawca zagwarantuje udział europejskiego local content na poziomie 30%, w fazie inwestycyjnej i operacyjnej;
- elastyczność i skalowalność technologii, czyli zdolność przedsięwzięcia do adaptacji do zmieniających się warunków rynkowych;
- wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych (OZE) w przedsięwzięciu, m.in.:
- szacunkowy udział energii z OZE w zużyciu energii przez wnioskodawcę,
- całkowitą ilość energii pozyskanej z OZE, w tym własnych źródeł,
- redukcję emisji CO2 dzięki zastosowaniu energii odnawialnej w odniesieniu do energii pochodzącej ze źródeł konwencjonalnych;
- innowacyjność produktowa oraz optymalizacja procesu technologicznego;
- analiza due diligence, w tym:
- analiza finansowa,
- analiza prawna,
- analiza podatkowa,
- analiza operacyjna,
- analiza techniczna,
- analiza rynkowa,
- analiza środowiskowa,
- oszacowanie wartości spółki.
Zauważyć można, że kryteria oceny są rozbudowane i szczegółowe. Ponieważ proces oceny zaplanowano na III kwartał 2025 r., a podpisanie umów wsparcia do końca tego roku, należy przyjąć, że czasu na ewentualne poprawki i wyjaśnienia będzie stosunkowo krótki, zatem projekty powinny być sporządzone wyjątkowo rzetelnie.
Znaczenie wsparcia publicznego
Wdrożenie programu niesie ze sobą szereg wyzwań – od konieczności spełnienia rygorystycznych kryteriów oceny, przez wysoką konkurencyjność w sektorze nowych technologii, aż po potrzebę zapewnienia stabilności finansowej realizowanych przedsięwzięć. Jednocześnie – wobec globalnych wyzwań klimatycznych oraz rosnących cen energii, wskutek czego inwestycje w technologie niskoemisyjne stają się fundamentem budowy konkurencyjnej gospodarki – omawiany instrument wsparcia umożliwi przeprowadzenie kosztownych inwestycji, które byłyby trudne do zrealizowania samodzielnie przez przedsiębiorstwa.
[1] https://www.gov.pl/web/nfosigw/konsultacje-spoleczne-programu-instrument-wsparcia-dla-gospodarki-niskoemisyjnej, str. 3 i 4 (dostęp na dzień 10.03.2025 r.)
