Metoda marży transakcyjnej netto (Metoda TNMM) jest jedną z najczęściej stosowanych metod weryfikacji cen transferowych, pozwalającą na ocenę rynkowości transakcji kontrolowanej. Prawidłowe jej zastosowanie wymaga uwzględnienia wielu czynników porównywalności, a także odpowiedniego doboru wskaźników rentowności i precyzyjnego określenia strony testowanej.
W niniejszym artykule przedstawiamy praktyczne wskazówki dotyczące skutecznego stosowania metody TNMM, oparte na Rekomendacjach opublikowanych przez Forum Cen Transferowych (FCT).
Metoda marży transakcyjnej netto – kluczowe informacje
Na wstępie warto określić, że metoda TNNM polega na określeniu wskaźnika finansowego, odzwierciedlającego relację marży zysku netto, jaką uzyskuje podmiot powiązany w transakcji kontrolowanej, do odpowiedniej bazy. Bazę, do której odnosi się marżę zysku netto, mogą stanowić: przychody, koszty, aktywa albo elementy kosztów, przychodów, aktywów.
Marżę zysku, będącej podstawą określenia rynkowego charakteru transakcji, oblicza się na podstawie określonych przychodów z danej transakcji kontrolowanej, pomniejszonej o koszty związane z transakcją (bezpośrednie lub pośrednie).
Natomiast wyboru odpowiedniego wskaźnika finansowego, stosowanego w analizie porównawczej, dokonuje się przy uwzględnieniu specyfiki branży oraz istotnych okoliczności transakcji. Do najczęściej stosowanych wskaźników rentowności należą:
- Wskaźniki oparte przychodach: marża brutto / netto ze sprzedaży, marża operacyjna, marża zysku brutto.
- Wskaźniki oparte na kosztach: narzut brutto / netto ze sprzedaży, narzut operacyjny, narzut zysku brutto.
W celu weryfikacji rynkowości transakcji kontrolowanej przy użyciu metody TNMM należy porównać wskaźnik finansowy, jaki osiąga podmiot w transakcji z podmiotem powiązanym z:
- wskaźnikiem realizowanym przez ten sam podmiot w porównywalnej transakcji z podmiotem niepowiązanym („porównanie wewnętrzne”);
- wskaźnikiem realizowanym przez podmioty niepowiązane na rynku w transakcjach porównywalnych („porównanie zewnętrzne”);
- wskaźnikiem uzyskiwanym przez podmioty prowadzące działalność porównywalną do zakresu badanej transakcji („porównanie zewnętrzne”).
W praktyce metoda TNMM znajduje najczęściej zastosowanie w przypadku transakcji towarowych (np. dystrybucji lub produkcji) lub usługowych (np. zakup usług wsparcia).
Określenie strony testowanej
Warto pamiętać, że zastosowanie metody TNMM wymaga określania tzw. strony testowanej (podmiotu badanego). Stroną testowaną powinien być podmiot, którego profil funkcjonalny jest mniej złożony. Kwestia ta wynika bezpośrednio z analizy funkcjonalnej, tj. określenia funkcji, ryzyk oraz aktywów angażowanych przez strony uczestniczące w analizowanej transakcji.
Kolejnym czynnikiem przy wyborze strony testowanej jest dostępność danych porównawczych.
Możliwości zastosowania metody TNNM
Stosowanie metody TNNM zakłada porównanie rentowności na poziomie transakcji kontrolowanej.
Jednak w szczególnych przypadkach dopuszczalne jest również testowanie wskaźników rentowności obliczonych na całości działalności podmiotu badanego – jeśli:
- prowadzi on jednorodną działalność lub
- prowadzi on kilka typów działalności, natomiast jedna z nich stanowi wiodącą działalność, natomiast pozostałe mają charakter komplementarny (wspierający) dla transakcji głównej, mają charakter pomocniczy lub nie są istotne wartościowo.
Kryteria porównywalności istotne dla metody TNNM
Metoda TNMM dopuszcza najmniej restrykcyjne podejście w zakresie porównywalności podmiotu i samej transakcji w porównaniu do pozostałych metod weryfikacji cen transferowych. W omawianej metodzie największe znaczenie ma bowiem porównywalność profili funkcjonalnych (szczególnie istotna w przypadku porównania zewnętrznego). Mniejsze znaczenie ma natomiast porównywalność na poziomie przedmiotu transakcji: produktu / usługi.
W Rekomendacjach przedstawionych przez FCT wymieniono również pozostałe czynniki, mogące wpłynąć na wartość marży zysku netto w analizowanych transakcjach. Należą do nich m.in.:
- konkurencja ze strony innych uczestników rynku;
- skuteczność i strategia zarządzania;
- pojawienie się produktu substytucyjnego;
- pozycja rynkowa;
- różnice struktury kosztów i kosztu pozyskania kapitału;
- stopień rozwinięcia działalności;
- porównywalna faza cyklu koniunkturalnego;
- różnice występujące na porównywanych rynkach geograficznych.
W trakcie przeprowadzania analizy porównawczej należy zatem rozpatrzeć, czy dany czynnik ma istotny wpływ na kształtowanie marży zysku netto w analizowanej transakcji kontrolowanej, a przez to wpływa na poprawność badania porównywalności.
Najczęstsze trudności przy zastosowaniu metody TNNM
Stosowanie metody TNNM w praktyce może wiązać się z pewnymi trudnościami, które mogą wpłynąć na dokładność wyników analizy cen transferowych.
Przy zastosowaniu metody TNMM należy uwzględnić więc szereg cech charakterystycznych oraz okoliczności, które mogą mieć wpływ na wyniki analizy – takich jak m.in.:
- jednostronność – badanie tylko jednej strony w transakcji (strony testowanej);
- zastosowanie danych wieloletnich, pozwalających uwzględnić cykle życia produktu, wahania koniunkturalne, które mają wpływ na cały sektor;
- optymalnie należy badać wyniki podmiotu badanego na danej transakcji, a nie wyniki na całkowitej działalności;
- różnice w standardach rachunkowości i prezentacji wyników finansowych przez poszczególne podmioty;
- stosowanie metody TNMM nie bierze pod uwagę posiadania istotnych pozabilansowych wartości niematerialnych (jeśli każda ze stron transakcji wnosi unikalne i wartościowe wkłady).
***
Metoda TNMM jest jedną z najpopularniejszych metod weryfikacji cen transferowych. Popularność tej metody wynika m.in. z dostępności danych porównawczych. Jej skuteczne zastosowanie wymaga natomiast precyzyjnego określenia strony testowanej, odpowiedniego doboru wskaźnika rentowności oraz uwzględnienia specyfiki danej działalności.
Właściwe przeanalizowanie charakteru transakcji kontrolowanej umożliwi zastosowanie tej metody w celu potwierdzenia rynkowości, a także pozwoli na minimalizację ryzyka nieprawidłowości w jej zastosowaniu i ich zakwestionowania podczas ewentualnych kontroli podatkowych.
