Transakcje finansowe pomiędzy podmiotami powiązanymi stanowią jedno z najbardziej wymagających zagadnień w obszarze cen transferowych. Ich ocena wymaga nie tylko znajomości przepisów podatkowych, lecz także zrozumienia mechanizmów rynków finansowych, ryzyka kredytowego oraz zasad ekonomicznego uzasadnienia transakcji. W raporcie Forum Cen Transferowych z 1 października br., Grupa Robocza nr 14 podkreśliła znaczenie kompleksowej analizy porównywalności oraz właściwego doboru metody weryfikacji rynkowości warunków finansowania wewnątrzgrupowego.
Poniżej znajduje się podsumowanie zagadnień ogólnych, opisywanych w Raporcie.
-
Zakres analizy cen transferowych
Zgodnie z ustawą o CIT, częścią dokumentacji lokalnej jest analiza cen transferowych, która może przyjąć dwie formy:
- analizy porównawczej, polegającej na zestawieniu danych z transakcji zawieranych pomiędzy podmiotami niepowiązanymi,
- analizy zgodności, której celem jest wykazanie, że warunki ustalone między podmiotami powiązanymi odpowiadają zasadzie ceny rynkowej (arm’s length principle).
Rozporządzenie w sprawie cen transferowych rozszerza tę perspektywę, wprowadzając pojęcie badania porównywalności, które obejmuje kompleksową ocenę transakcji, w tym analizę danych, identyfikację kryteriów porównywalności oraz ewentualne korekty niezbędne do uzyskania obiektywnego wyniku.
Analiza porównawcza jest jedynie częścią szerszego procesu oceny transakcji finansowej. Aby prawidłowo określić zgodność warunków transakcji z zasadą arm’s length, konieczne jest zrozumienie otoczenia rynkowego transakcji, ekonomicznego kontekstu transakcji, cech charakterystycznych przedmiotu tej transakcji, jej funkcji, ryzyk oraz motywów gospodarczych stron (przyczyn zawarcia transakcji).
-
Zasady przeprowadzania analiz w transakcjach finansowych
Transakcje finansowe, ze względu na bogactwo źródeł danych rynkowych, często umożliwiają przygotowanie analizy porównawczej. Jednak w niektórych przypadkach, np. gdy transakcja ma niestandardowy charakter lub dane są niedostępne, uzasadnione jest zastosowanie analizy zgodności.
W toku badania porównywalności transakcji finansowych stosuje się (zarówno podatnicy, jak i organy podatkowe) te same zasady, które obowiązują w ramach badania innych kategorii transakcji kontrolowanych.
Istotne jest w szczególności, aby:
- odnosić się do okoliczności znanych w momencie przygotowania analizy (bez uwzględniania danych ex post),
- w razie zakwestionowania analizy przez organy podatkowe, zostało przedstawione podatnikowi uzasadnienie (oparte na kryteriach porównywalności) dla odrzucenia lub korekty tej analizy.
-
Safe Harbor w transakcjach finansowych
Przepisy o Safe Harbor, dotyczące uproszczonych zasad ustalania oprocentowania pożyczek wewnątrzgrupowych, umożliwiają podatnikom uniknięcie szczegółowej weryfikacji warunków, pod warunkiem spełnienia określonych kryteriów.
Jednak skorzystanie z Safe Harbor jest dobrowolne. Podatnik może zdecydować o niestosowaniu tych uproszczeń, jeśli cechy charakterystyczne transakcji, okoliczności jej zawarcia oraz przeprowadzona przez podatnika analiza porównawcza wskazują, iż inny poziom oprocentowania byłby dla tej transakcji rynkowy.
-
Źródła informacji
Zgodnie z Raportem wartości publikowane przez NBP (np. średnie stopy procentowe) nie mogą stanowić bezpośrednich danych porównawczych, gdyż prezentują jedynie uśredniony poziom oprocentowania dla różnego rodzaju kredytów i depozytów bankowych. Dane te nie uwzględniają indywidualnych cech zawieranych transakcji, a tym samym nie jest możliwe zidentyfikowanie parametrów poszczególnych transakcji uwzględnionych do wyliczenia publikowanych danych. Tym samym nie jest możliwe spełnienie podstawowego wymogu dla analiz porównawczych tj. porównywalności transakcji uwzględnionych w analizie.
Podobnie ogólne informacje bankowe, w tym ogólne oferty kredytowe publikowane przez instytucje finansowe, nie uwzględniają istotnych cech charakterystycznych oferowanego finansowania, czyli również nie adresują kluczowych kryteriów porównywalności. Dodatkowo nie odzwierciedlają one warunków rzeczywistych transakcji zawartych na rynku (są to jedynie dane ofertowe). Zatem, podobnie jak w przypadku danych NBP, nie mogą stanowić wiarygodnych danych porównawczych w analizie porównawczej.
Statystyki stóp procentowych NBP, czy ogólne oferty kredytowe instytucji finansowych mogą stanowić jedynie punkt odniesienia w ramach analizy zgodności.
Warto zwrócić uwagę, iż dedykowane oferty bankowe, sporządzone indywidualnie dla danego podmiotu, które uwzględniają wszystkie istotne parametry finansowania, mogą stanowić wiążące źródło danych w ramach analizy zgodności.
-
Metody przeprowadzania analiz porównawczych
Najczęściej stosowaną metodą w transakcjach finansowych pozostaje metoda porównywalnej ceny niekontrolowanej (PCN), opierająca się na zestawieniu oprocentowania, opłat lub prowizji stosowanych w podobnych transakcjach rynkowych.
Jednak, jak podkreśla Grupa Robocza, w zależności od rodzaju transakcji (np. pożyczka, linia kredytowa, gwarancja, cash pooling, depozyt, instrument pochodny) dopuszczalne jest również zastosowanie innych metod, w tym kosztowych lub dochodowych (zgodnie z art. 11d. ust. 3. Ustawy o CIT). Dobór metody musi zawsze odzwierciedlać ekonomiczną treść i specyfikę transakcji.
- Metoda porównywalnej ceny niekontrolowanej (PCN)
To najczęściej stosowane podejście w przypadku transakcji finansowych. Analiza może opierać się zarówno na danych wewnętrznych (np. porównanie pożyczki od podmiotu powiązanego z kredytem bankowym otrzymanym przez ten sam podmiot), jak i zewnętrznych (np. dane z baz komercyjnych, transakcje rynkowe, emisje obligacji).
Wykorzystując dane wewnętrzne, należy jednak zachować szczególną ostrożność, gdyż konieczna jest weryfikacja, czy warunki obu transakcji są rzeczywiście porównywalne pod względem m.in. poziomu ryzyka, terminu zapadalności, zabezpieczeń czy elastyczności finansowania.
Z kolei analiza zewnętrzna może odnosić się do informacji z rynku bankowego lub kapitałowego, przy czym często wymaga dokonania korekty porównywalności (np. z tytułu różnic w walucie, dacie transakcji czy ratingu kredytowym).
- Metoda dochodowa (yield approach)
Metoda dochodowa (na gruncie polskich przepisów traktowana jako tzw. inna metoda, o której mowa w art. 11d ust. 2 Ustawy o CIT) to sposób określenia rynkowej wartości lub ceny transakcji finansowej (np. poręczenia, gwarancji, ubezpieczenia finansowego) poprzez ocenę potencjalnych korzyści ekonomicznych, jakie dana transakcja może przynosić stronom.
W przeciwieństwie do klasycznej analizy porównawczej (benchmarku), która opiera się na danych z rynku (czyli porównaniu do podobnych transakcji między podmiotami niepowiązanymi), metoda dochodowa skupia się na tym, jaką realną wartość ma dla uczestnika transakcja, czyli jakie daje mu korzyści finansowe.
- Metoda kosztowa (cost approach)
Metoda kosztowa (na gruncie polskich przepisów traktowana jako tzw. inna metoda, o której mowa w art. 11d ust. 2 Ustawy o CIT) opiera się na analizie kosztów i ryzyka ponoszonych przez podmiot świadczący usługę finansową, np. gwaranta lub poręczyciela. Na podstawie szacowanego prawdopodobieństwa niewykonania zobowiązania oraz oczekiwanej straty można określić minimalne wynagrodzenie, które rekompensuje ponoszone ryzyko.
