Istotnym aspektem przygotowania analiz porównawczych dla transakcji zawieranych z podmiotami powiązanymi jest właściwe dobranie kryteriów porównywalności dla danej transakcji, dla której sporządzana jest analiza. Analizy porównawcze przygotowywane w oparciu o zewnętrzne bazy danych i metodę marży transakcyjnej netto polegają na:
- wyselekcjonowaniu potencjalnie porównywalnych podmiotów prowadzących działalność porównywalną do zakresu testowanej transakcji zawartej przez podatnika z podmiotem powiązanym,
- wyborze próby porównawczej na podstawie ustalonych kryteriów porównywalności,
- wyznaczeniu rynkowego przedziału dla przyjętego w analizie wskaźnika rentowności i
- odniesieniu do tego przedziału wskaźnika rentowności ustalonego dla danego podmiotu/transakcji, dla którego/której sporządzana jest analiza.
Poniżej przedstawiamy kluczowe kryteria selekcji próby porównawczej stosowane w analizach porównawczych z wykorzystaniem zewnętrznych baz danych oraz metody marży transakcyjnej netto. W przedstawionym podejściu wykorzystano rekomendacje Forum Cen Transferowych (FCT) w tym zakresie.
-
Przedmiot działalności i branża
Pierwszym i podstawowym kryterium jest identyfikacja podmiotów prowadzących działalność porównywalną do badanej transakcji kontrolowanej. W praktyce można zastosować dwa uzupełniające się podejścia:
- Podejście eliminacyjne opiera się na wykorzystaniu kodów działalności gospodarczej dostępnych w bazach danych, takich jak NACE, NAICS, PKD czy ISIC. Dodatkowo można wspomóc się słowami kluczowymi dla precyzyjniejszego określenia profilu działalności.
- Podejście addytywne wykorzystuje wyszukiwarki internetowe do identyfikacji podmiotów z danej branży poprzez listy rankingowe, rejestry branżowe czy inne źródła informacji. Kluczowe jest zachowanie obiektywności, przejrzystości i weryfikowalności tego procesu.
-
Dostępność i kompletność danych finansowych
Skuteczna analiza porównawcza wymaga wystarczającej ilości wiarygodnych danych finansowych umożliwiających obliczenie wskaźników rentowności. Zaleca się, aby przyjmować do analizy podmioty, dla których dostępne są sprawozdania finansowe dla większości z badanych lat – na przykład minimum 3 sprawozdania z 5-letniego okresu lub minimum 2 sprawozdania z 3-letniego okresu.
Istotne jest również, aby wykorzystywane sprawozdania finansowe były jednostkowe, a nie skonsolidowane, co zapewni zgodność z zasadą niezależności podmiotu od grupy kapitałowej.
-
Skala działalności
Porównywalne rozmiary prowadzonej działalności stanowią ważny czynnik wpływający na możliwość porównania podmiotów. Najczęściej wykorzystuje się wartość przychodów ze sprzedaży jako miernik skali, jednak można również posłużyć się innymi wartościami finansowymi, takimi jak suma bilansowa czy wybrane pozycje aktywów lub pasywów.
-
Kryterium geograficzne
W zależności od specyfiki badanej transakcji można stosować różne zakresy geograficzne – od lokalnego (krajowego), przez regionalny (kilka krajów sąsiadujących), od europejskiego, aż po globalny.
-
Forma prawna
W przypadkach, gdy forma prawna ma istotny wpływ na analizowaną transakcję i osiągane wyniki finansowe, należy ograniczyć próbę do podmiotów o porównywalnej formie prawnej, na przykład wyłącznie do spółek kapitałowych lub osobowych.
-
Niezależność i brak powiązań
Zgodnie z wymogami niezależności narzuconymi przez polskie przepisy w zakresie cen transferowych, ważne jest wykluczenie z próby podmiotów posiadających powiązania kapitałowe, osobowe, kontrolne, zarządcze czy rodzinne. W praktyce oznacza to wykluczenie, gdy istnieją przesłanki wskazujące na realizowanie przez nie transakcji z podmiotami powiązanymi.
Standardowym podejściem jest wykluczenie podmiotów posiadających udziałowca niebędącego osobą fizyczną z udziałem kapitałowym powyżej 25% lub podmiotów posiadających udziały w kapitale innych jednostek przekraczające ten poziom.
-
Data powstania podmiotu
Nowopowstałe podmioty często nie stanowią dobrego punktu odniesienia dla analizy porównawczej, ponieważ nie wykształciły jeszcze stabilnej pozycji rynkowej i mogą osiągać nietypowe wyniki finansowe w początkowym okresie działalności.
-
Selekcja jakościowa i weryfikacja profilu działalności
Przy przygotowywaniu analizy porównawczej nie wystarczy tylko zestawić dane finansowe. Dogłębna analiza rodzaju działalności wymaga szczegółowego sprawdzenia realizowanych funkcji, angażowanych aktywów i ponoszonego ryzyka przez potencjalne podmioty porównawcze. Aby uzyskać szczegółowy obraz działalności porównywanych firm, można wykorzystać dane zamieszczone na ich stronach internetowych.
-
Wskaźniki diagnostyczne
Analiza danych ze sprawozdań finansowych za pomocą wskaźników diagnostycznych pozwala na głębsze zrozumienie profilu działalności podmiotów. Można w ten sposób zweryfikować na przykład, czy większość sprzedawanych produktów jest wytwarzana przez dany podmiot, czy pozyskiwana od innych podmiotów lub, czy podmioty świadczące usługi niematerialne posiadają znaczny udział zapasów czy środków trwałych.
-
Status aktywności podmiotu
Konieczne jest wykluczenie z próby podmiotów, które w okresie objętym analizą znajdowały się w stanie likwidacji, upadłości, restrukturyzacji lub innych sytuacjach mogących wpływać na ich wyniki finansowe.
-
Skrajne wartości wskaźników rentowności
Identyfikacja i potencjalne odrzucenie podmiotów ze skrajnymi wynikami finansowymi, które mogłyby znacząco zniekształcić ostateczny wynik analizy, wymaga szczególnej uwagi. Każde wykluczenie musi być odpowiednio uzasadnione i udokumentowane, a nie może opierać się wyłącznie na niekorzystnym odchyleniu wyniku. W celu odrzucenia podmiotów ze skrajnymi wynikami stosuje się również miary statystyczne jak np. przedział międzykwartylowy.
Korekty porównywalności / danych porównawczych
W przypadku identyfikacji istotnych rozbieżności lub różnic między podmiotami z finalnej próby porównawczej, a badaną transakcją kontrolowaną, istnieje możliwość wprowadzenia korekt porównywalności.
Korekty te mogą być zasadne jedynie wtedy, gdy ich przeprowadzenie przyczyni się do zwiększenia dokładności i spójności wyników analizy. Przed podjęciem decyzji o wprowadzeniu korekt, należy rozważyć skalę rozbieżności, jakość dostępnych danych oraz wiarygodność planowanej korekty.
Jeśli analiza wykaże uzasadnione powody do wprowadzenia korekt, można zastosować odpowiednie kalkulacje do finalnych wyników w celu skorygowania zidentyfikowanych różnic. Każda korekta musi być właściwie udokumentowana i zastosowana konsekwentnie dla wszystkich podmiotów z próby porównawczej.
Podsumowanie
Z szerokiej puli dostępnych danych finansowych należy wytypować i wybrać te, które najbardziej odpowiadają charakterystyce analizowanej transakcji lub działalności kontrolowanej. Proces ten wymaga systematycznego podejścia i zastosowania odpowiednich kryteriów selekcji do specyfiki badanej transakcji oraz starannej dokumentacji wszystkich podjętych decyzji. Prawidłowo przeprowadzona selekcja jest niezbędna do osiągnięcia miarodajnych wyników badania zgodności z zasadą rynkową oraz spełnienia wymogów regulacyjnych.
