Przygotowanie analizy porównawczej jest kluczowym elementem lokalnej dokumentacji cen transferowych i służy do weryfikacji, czy ceny stosowane przez podatnika w transakcjach z podmiotami powiązanymi spełniają zasadę ceny rynkowej.
Podstawy prawne i możliwości przeprowadzenia analiz
Obowiązek przygotowania analiz porównawczych wynika z art. 11q ust. 3 ust. 1 pkt 3) ustawy o CIT, zaś zakres niezbędnych elementów takich analiz określa § 2 ust. 3 pkt a) – c) Rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie dokumentacji cen transferowych w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych.
Analiza cen transferowych polega na porównaniu warunków transakcji kontrolowanej z warunkami transakcji, które zawierają pomiędzy sobą podmioty niepowiązane.
Analiza porównawcza może zostać przygotowania w oparciu o dane wewnętrzne lub zewnętrzne:
Dane wewnętrzne
Dane wewnętrzne możliwe są do wykorzystania w przypadku, gdy podatnik zawiera tożsame transakcje zarówno z podmiotami powiązanymi (transakcja kontrolowana) oraz z podmiotami niepowiązanymi (źródło danych porównawczych). Dane wewnętrzne charakteryzują się wyższą porównywalnością w stosunku do danych zewnętrznych. Zgodnie z zalecaniami OECD oraz Ministerstwa Finansów, dane wewnętrzne powinny stanowić pierwszy wybór, jeśli są dostępne i wystarczająco porównywalne.
Dane zewnętrzne
Podatnik zmuszony jest do przygotowania analizy porównawczej z wykorzystaniem danych zewnętrznych w sytuacji, gdy:
- nie zawiera tożsamych transakcji z podmiotami niepowiązanymi;
- wewnętrzne dane nie są porównywalne i nie można dokonać racjonalnych poprawek eliminujących efekty istniejących różnic pomiędzy tymi danymi a warunkami transakcji kontrolowanej (np. inne warunki handlowe, inne rynki, inne produkty/usługi).
Analizy porównawcze przeprowadzane w oparciu o dane zewnętrzne opierają się głównie na wykorzystaniu danych pochodzących z różnych baz danych zawierających informacje o:
- danych finansowych podmiotów gospodarczych pochodzących ze sprawozdań finansowych (stosowane głównie w przypadku transakcji towarowych i usługowych);
- warunkach umów zawieranych przez podmioty niepowiązane (stosowane w przypadku transakcji usługowych, finansowych lub dotyczących udostępnienia wartości niematerialnych i prawnych).
Kluczowe elementy analizy porównawczej
Zgodnie z polskimi przepisami, analiza cen transferowych powinna zawierać następujące elementy:
- wskazanie wyboru odpowiedniej metody weryfikacji ceny transferowej wraz z uzasadnieniem – wyboru należy dokonać spośród metod wskazanych w art. 11d ust. 1 i 2 ustawy o CIT;
- wskazanie strony lub transakcji podlegającej badaniu w ramach analizy cen transferowych wraz z uzasadnieniem wyboru;
- opis analiz porównawczej – zawierający:
– opis procesu wyszukiwania i doboru danych oraz wskazanie źródeł tych danych, wraz z uzasadnieniem doboru kryteriów wyszukiwania oraz istotnych założeń przyjętych na potrzeby dokonania tej analizy;
– dane porównawcze przedstawione w postaci elektronicznej umożliwiającej ich edycję, grupowanie, sortowanie i przeprowadzanie weryfikacji wykonanych obliczeń, w tym wskaźniki finansowe, przyjęte oraz odrzucone w ramach tej analizy, wraz z ich opisem, odnoszące się do transakcji zawieranych przez podmiot powiązany z podmiotem niepowiązanym (dane wewnętrzne) albo zawieranych pomiędzy podmiotami niepowiązanymi (dane zewnętrzne), jeżeli są dostępne;
– uzasadnienie przyjęcia danych wieloletnich lub z jednego roku;
– uzasadnienie wyboru wskaźnika finansowego przyjętego do analizy, jeżeli został zastosowany;
– opis korekty porównywalności wraz z uzasadnieniem, jeżeli została zastosowana;
– wskazanie wyznaczonego w wyniku tej analizy punktu lub przedziału wraz z opisem miar statystycznych, jeżeli zostały zastosowane.
Ważność analizy porównawczej
Zgodnie z art. 11r ustawy o CIT, analiza porównawcza podlega aktualizacji nie rzadziej niż co 3 lata, chyba że zmiana otoczenia ekonomicznego w stopniu znacznie wpływającym na sporządzoną analizę uzasadnia dokonanie aktualizacji w roku zaistnienia tej zmiany.
Biorąc powyższe pod uwagę, należy monitorować zmiany otoczenia ekonomicznego, w którym podatnik działa i realizuje transakcje. Należy zwrócić uwagę, że zakres „zmiany warunków ekonomicznych w stopniu znacząco wpływającym na analizę danych porównawczych” powinien być ustalany indywidualnie dla każdej analizowanej transakcji z perspektywy wpływu tych zmian na istotne czynniki porównywalności określone dla transakcji.
Dodatkowo, dla prawidłowego zastosowania analizy porównawczej, podatnik powinien regularnie monitorować rzeczywisty przebieg transakcji (np. poprzez analizę funkcjonalną, jak i pozostałe warunki transakcji), w odniesieniu do której opracowano analizę. Jeśli przebieg transakcji ulegnie zmianie, powodując istotne różnice względem warunków, dla których przygotowano analizę porównawczą, analiza ta powinna zostać zaktualizowana z uwzględnieniem odpowiednich czynników porównywalności (kryteriów selekcji), adekwatnych do zmienionych warunków transakcji (w skrajnym przypadku konieczne może się okazać przeprowadzenie nowej analizy).
Podsumowanie
Analiza porównawcza to nie tylko formalny obowiązek, ale praktyczne narzędzie weryfikujące rynkowy charakter transakcji z podmiotami powiązanymi. Jej jakość zależy od rzetelności danych, trafności założeń i bieżącego monitorowania warunków rynkowych. Dobrze przygotowana analiza nie tylko spełnia wymogi przepisów, ale realnie wspiera bezpieczeństwo podatkowe firmy – i o tym warto pamiętać, traktując ją jako element szerszej strategii podatkowej, a nie wyłącznie biurokratyczny wymóg.
