Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z 7 maja 2020 r., w sprawie C-547/18 Dong Yang Electronics, odpowiadając na pytania prejudycjalne przedstawione przez Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w postanowieniu z 6 czerwca 2018 r. (I SA/Wr 286/18), orzekł, że samo posiadanie spółki zależnej na terytorium państwa członkowskiego nie świadczy o posiadaniu w tym kraju stałego miejsca prowadzenia działalności. Jednocześnie podmiot świadczący usługi na rzecz zagranicznego kontrahenta nie jest zobowiązany do analizy stosunków umownych pomiędzy tym kontrahentem a jego spółką zależną dla oceny istnienia stałego miejsca prowadzenia działalności na potrzeby VAT.
Model działalności koreańskiego przedsiębiorcy
Sprawa dotyczyła polskiej spółki (Dong Yang Electronics) świadczącej usługi montażu płytek PCB (z ang. printed circuit boards) na rzecz koreańskiego przedsiębiorcy z siedzibą w Seulu (LG Korea). Schemat działalności w analizowanej sprawie wyglądał następująco: z materiałów oraz komponentów otrzymanych od spółki zależnej koreańskiego przedsiębiorcy, posiadającej siedzibę na terytorium Polski (LG Polska), Dong Yang Electronics wytwarzała płytki PCB, z których następnie LG Polska wytwarzała moduły TFT LCD. Moduły te, będące własnością LG Korea, ostatecznie dostarczano spółce z siedzibą na terytorium Niemiec. LG Korea oświadczyła Dong Yang Electronics, że nie posiada w Polsce stałego miejsca prowadzenia działalności, wobec czego faktury wystawiane przez Dong Yang Electronics na rzecz koreańskiego przedsiębiorcy nie uwzględniały kwoty polskiego VAT.
Spółka zależna jako miejsce prowadzenia działalności
W toku postępowania podatkowego Dyrektor Izby Administracji Skarbowej we Wrocławiu uznał spółkę zależną (LG Polska) za stałe miejsce prowadzenia działalności koreańskiego przedsiębiorcy na terytorium Polski. Zgodnie z ustawą o VAT w takim wypadku usługodawca powinien zawrzeć kwotę VAT na wystawianej fakturze. W rezultacie, organ zobowiązał Dong Yang Electronics do zapłaty zaległego VAT od świadczonych usług montażowych. Zdaniem fiskusa, pomimo oświadczenia koreańskiej spółki, Dong Yang Electronics powinna sama dokonać szczegółowej analizy, kto jest rzeczywistym odbiorcą świadczonych usług.
Wątpliwości po stronie polskiego sądu
Sprawa trafiła do WSA we Wrocławiu, który powziął wątpliwość co do istnienia stałego miejsca prowadzenia działalności na terytorium Polski z uwagi na posiadanie przez podmiot zagraniczny spółki zależnej w Polsce. Sąd podkreślił, że spółka z siedzibą w państwie trzecim nie może bezpośrednio korzystać ze swobód przyznanych na podstawie regulacji unijnych w zakresie dowolnego prowadzenia działalności na terytorium państwa członkowskiego. Powstaje więc pytanie, czy konieczność utworzenia spółki zależnej czyni ją automatycznie stałym miejscem prowadzenia działalności podmiotu z kraju trzeciego, z uwagi na uprawnienia właścicielskie i realizację celów spółki macierzystej.
Pytania przedstawione przez Sąd dotyczyły następujących kwestii:
- czy polska spółka zależna podmiotu zagranicznego spoza UE konstytuuje jego stałe miejsce prowadzenia działalności na terytorium Polski
- w przypadku przeczącej odpowiedzi na pytanie pierwsze, czy na polskim usługodawcy ciąży obowiązek analizowania postanowień umownych pomiędzy zagranicznym kontrahentem a jego spółką zależną w celu właściwego fakturowania usług.
Kompleksowa opinia Rzecznika Generalnego
Rzecznik Generalny szczegółowo przeanalizował sprawę, dostrzegając konieczność wydania uniwersalnego rozstrzygnięcia w zakresie istoty stałego miejsca prowadzenia działalności na tle unijnych regulacji. W swojej opinii powołał się na dotychczasowe orzecznictwo TSUE dotyczące istoty stałego miejsca prowadzenia działalności (m.in.: wyrok z 16 października 2014 r., Welmory, C‑605/12 oraz wyrok z 20 lutego 1997 r., DFDS, C‑260/95). Jak wskazał Rzecznik, wyroki te jednak nie wyjaśniły jednoznacznie wątpliwości w analizowanym zakresie.
Argumentując za rozstrzygnięciem na korzyść Dong Yang Electronics Rzecznik zauważył, iż co do zasady stałym miejscem prowadzenia działalności nie może być odrębny podmiot, tu: spółka zależna LG Korea. Regulacje unijne odnoszą się bowiem do podatnika, który posiada siedzibę swojej działalności gospodarczej w jednym miejscu, a stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej w innym. Ponieważ LG Polska w istocie rzeczy jest odrębnym podatnikiem VAT, nie może tym samym być stałym miejscem prowadzenia działalności LG Korea. Chociaż ten argument nie został wykorzystany przez TSUE, to jednak w swym całokształcie opinia Rzecznika wyznaczyła korzystny dla polskiej spółki kierunek rozstrzygnięcia sprawy.
Rozstrzygnięcie Trybunału
W odpowiedzi na pierwsze pytanie TSUE wskazał, że samo istnienie spółki zależnej na terytorium Polski nie może w przedmiotowej sprawie świadczyć o posiadaniu w tym kraju przez podmiot spoza UE stałego miejsca prowadzenia działalności. W celu ustalenia stałego miejsca prowadzenia działalności polski usługodawca powinien przede wszystkim zbadać charakter i zastosowanie świadczonej usługi. W szczególności należy zwrócić uwagę, czy umowa, zamówienie i numer identyfikacyjny VAT kontrahenta stanowią o istnieniu stałego miejsca prowadzenia działalności i czy jest ono tożsame z podmiotem dokonującym płatności z tytułu nabytych usług. Jeżeli powyższe z kryteriów nie dadzą jednoznacznej odpowiedzi, polski usługodawca może uznać za miejsce świadczenia usług kraj siedziby zagranicznego kontrahenta. TSUE podkreślił również, że właściwa analiza powinna uwzględniać rzeczywistość handlową i gospodarczą, a nie wyłącznie status prawny podmiotu.
Natomiast w przedmiocie analizy postanowień umownych zawartych pomiędzy zagranicznym przedsiębiorcą a spółką zależną, Trybunał wskazał, iż nie można zobowiązać usługodawcy do analizy takich informacji, które z reguły nie są dla niego dostępne.
Rozstrzygnięcie TSUE jest korzystne z punktu widzenia polskiej spółki będącej stroną sporu. Nie daje jednak przedsiębiorcom uniwersalnej odpowiedzi w zakresie kryteriów przemawiających za istnieniem w Polsce stałego miejsca prowadzenia działalności.
