Zapisy międzynarodowych konwencji modelowych opracowanych na forum OECD przewidują wymianę podatkowo istotnych informacji pomiędzy państwami w bardzo szerokim zakresie. Konwencja modelowa OECD w sprawie unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku oraz Umowa modelowa OECD w sprawie wymiany informacji podatkowych stanowią wzorzec dla zawieranych przez państwa umów bilateralnych.
Z kolei do Konwencji w sprawie wzajemnej pomocy administracyjnej przystąpiło ponad 90 krajów. Sygnatariuszami są również kraje uznawane za raje podatkowe. Tym samym konwencja stanowi istotny instrument międzynarodowej współpracy w celu zwalczania zjawiska uchylania się od opodatkowania.
Które informacje podlegają wymianie
Zgodnie z umowami międzynarodowymi wymianie podlegają nie tylko informacje podatkowe, ale również informacje objęte tajemnicą bankową oraz informacje na temat struktury własnościowej podmiotów. Obok wymiany informacji na wniosek pojawia się w coraz większym zakresie automatyczna i spontaniczna wymiana informacji pomiędzy państwami. Szeroki jest również zakres podatków, których dotyczy wymiana informacji. Konwencja w sprawie pomocy administracyjnej przewiduje współpracę państw w zakresie podatków bezpośrednich, pośrednich oraz składek ubezpieczeniowych. Państwa określane mianem rajów podatkowych zostały zmuszone do pozyskiwania informacji nie tylko o swoich rezydentach, ale o wszystkich podmiotach znajdujących się w ich właściwości terytorialnej bądź informacji posiadanych przez te podmioty. W szczególności dotyczy to informacji bankowych bądź informacji znajdujących się w posiadaniu sektora usług administracyjnych.
Polska zawarła 15 umów w sprawie wymiany informacji podatkowych (TIEA), z czego 10 już obowiązuje (obowiązują umowy z Andorą, Bermudami, Brytyjskimi Wyspami Dziewiczymi, Gibraltarem, Guernsey, Jersey, Kajmanami, San Marino, Wspólnotą Bahamów i Wyspą Man).
Wprawdzie Umowa Modelowa w sprawie wymiany informacji podatkowych nie opisuje automatycznej ani spontanicznej wymiany informacji, ale dopuszcza taką wymianę w umowach bilateralnych zawieranych pomiędzy państwami. Na przykład umowa o wymianie informacji w sprawach podatkowych zawarta pomiędzy Polską a Grenadą przewiduje zarówno automatyczną, jak i spontaniczną wymianę informacji (umowa nadal nie obowiązuje).
Dodatkowo Polska jest zobligowana do implementacji dyrektyw UE, które również regulują wymianę informacji podatkowych pomiędzy państwami. Zasady przejrzystości i wymiany informacji w ramach UE reguluje dyrektywa Rady 2011/16/UE z dnia 15 lutego 2011 r. w sprawie współpracy administracyjnej w dziedzinie opodatkowania, która zastąpiła dyrektywę 77/799/EWG.
Automatyzacja wymiany informacji
Dyrektywa przewiduje bezpośrednią, ścisłą i szeroką współpracę pomiędzy organami podatkowymi państw członkowskich w zakresie stosowania i egzekwowania krajowych przepisów państw dotyczących wszelkich podatków, z wyłączeniem podatku od wartości dodanej i akcyzy objętych innymi regulacjami unijnymi. Informacje powinny być przekazywane na wniosek innego kraju lub automatycznie, tj. bez uprzedniego wniosku, w ustalonych i regularnych odstępach czasu. Automatyczną wymianę informacji uznaje się za najbardziej efektywną metodę współpracy podatkowej pomiędzy państwami.
Dyrektywa zakłada, że od 1 stycznia 2014 r. państwa członkowskie automatycznie przekazują sobie dostępne informacje dotyczące dochodów z zatrudnienia, wynagrodzeń dyrektorów, produktów ubezpieczeniowych nieobjętych innymi unijnymi aktami prawnymi, świadczeń emerytalnych i rentowych oraz własności nieruchomości i dochodów z nieruchomości w odniesieniu do osób zamieszkałych w innych państwach członkowskich.
Opóźnione wdrożenie
Państwa członkowskie powinny były dokonać transpozycji przepisów dyrektywy ze skutkiem od dnia 1 stycznia 2013 r., z wyjątkiem przepisów dotyczących automatycznej wymiany informacji, które powinny były zostać wdrożone ze skutkiem od dnia 1 stycznia 2015 r.
W dniu 12 października 2013 r. w Polsce weszła w życie ustawa z dnia 30 sierpnia 2013 r. o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz ustawy o kontroli skarbowej (Dz. U. poz. 1145), która implementuje przepisy dyrektywy Rady 2011/16/UE,
Polska nie zdążyła natomiast dokonać transpozycji zapisów dyrektywy w odniesieniu do automatycznej wymiany informacji z dniem 1 stycznia 2015 r. Została wezwana przez Komisję Europejską do usunięcia tego naruszenia. W październiku 2015 roku wszedł w życie art. 305ja ustawy Ordynacja Podatkowa zgodnie z, którym Minister Finansów udziela z urzędu informacji o dochodach nierezydentów osiągniętych ze stosunku pracy i spółdzielczego stosunku pracy, stosunku służbowego, pracy nakładczej, zasiłków pieniężnych, działalności wykonywanej osobiście, emerytur, rent bądź innych świadczeń krajowych, które zostały wykazane w deklaracjach złożonych przez płatników podatku dochodowego od osób fizycznych. Informacje powinny być przekazywane w terminie 6 miesięcy od zakończenia roku podatkowego, w którym organy podatkowe pozyskały informację.
Dnia 9 grudnia 2014 r. została uchwalona dyrektywa 2014/107/UE, która doprecyzowuje dyrektywę 2011/16/UE. Przewiduje ona wdrożenie przez Państwa członkowskie ze skutkiem od 1 stycznia 2016 r. (z wyjątkiem Austrii dla której określono inny termin wdrożenia) automatycznej wymiany informacji o rachunkach bankowych, w tym o ich posiadaczach oraz saldach; rachunkach powierniczych, w szczególności o przychodach naliczonych bądź wypłaconych w związku z aktywami zgromadzonymi na tych rachunkach oraz o przychodach z umorzenia bądź sprzedaży aktywów finansowych; rachunkach depozytowych w odniesieniu do odsetek naliczonych bądź wypłaconych; pozostałych rachunkach w zakresie kwot naliczonych bądź wypłaconych. Jednocześnie dyrektywa 2014/107/UE przewiduje dalsze poszerzanie automatycznej wymiany informacji w odniesieniu do pełnego katalogu dochodów wynikających z dyrektyw 2011/16/UE i 2014/107/UE oraz innych tytułów od dnia 1 stycznia 2017 r.
Polskie wdrożenie zapisów dyrektywy 2014/107/UE ma nastąpić na mocy ustawy o obowiązkowej automatycznej wymianie informacji w dziedzinie opodatkowania. Projekt jest nadal na etapie konsultacji, więc obowiązkowa wymiana informacji nie będzie mogła zostać wdrożona w terminie przewidzianym dyrektywą.
Nie tylko kraje UE
Należy zwrócić uwagę, iż art. 3 ust. 2 projektu ustawy wskazuje, że obowiązkowa wymiana informacji będzie miała zastosowanie nie tylko pomiędzy państwami UE, ale również z jurysdykcjami uczestniczącymi, niebędącymi państwami członkowskimi Unii Europejskiej (tzw. wider approach) na podstawie Konwencji o wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach opodatkowania oraz wielostronnego porozumienia z 29 października 2014 r. podpisanego w Berlinie, także przez Polskę (MCAA agreement). Minister Finansów opublikuje listę jurysdykcji uczestniczących w automatycznej wymianie informacji.
Projekt ustawy przewiduje wprowadzenie kategorii raportujących instytucji finansowych, które będą zobligowane do przekazywania danych o nierezydentach – posiadaczach rachunków bankowych, m.in ich nazwisko/nazwę, adres, miejsce i datę urodzenia, numer NIP oraz informacji o saldzie i wartości rachunku. Określając wzór informacji, mają zostać uwzględnione wymagania UE oraz standardu Organizacji Współpracy i Rozwoju (OECD) w zakresie obowiązkowej automatycznej wymiany informacji o rachunkach raportowanych.
Aktualnie około 79 jurysdykcji, w tym Polska zobowiązało się do wdrożenia w krajowym porządku prawnym standardu OECD w zakresie automatycznej wymiany informacji, w tym wspólnego standardu raportowania (CRS). Standard wzywa państwa do pozyskiwania danych od instytucji finansowych i rocznej automatycznej wymiany tych informacji pomiędzy państwami. Państwa sygnatariusze zobowiązały się do wdrożenia nowych standardów wymiany informacji odpowiednio w 2017 (w tym Polska) lub 2018 roku.
Wracając do projektu ustawy o obowiązkowej automatycznej wymianie informacji w dziedzinie opodatkowania, wdrożenie wymagań z niej wynikających będzie wymagało dużego nakładu pracy i środków po stronie instytucji finansowym, m.in. zmian w systemach informatycznych oraz umowach z klientami. Powstają wątpliwości związane z utrzymaniem tajemnicy bankowej oraz zasadami ochrony danych osobowych, które należy zapewnić w odniesieniu do gromadzonych i przechowywanych informacji.
Tax Transparency Package
W dniu 8 grudnia 2015 roku przyjęta została kolejna dyrektywa UE, tym razem w sprawie określenia zakresów i warunków obowiązkowej automatycznej wymiany interpretacji indywidualnych o wymiarze transgranicznym oraz uprzednich porozumień cenowych oraz standardów tej wymiany. Państwa członkowskie zostały zobligowane do przyjęcia i publikacji do dnia 31 grudnia 2016 r. przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych niezbędnych do wykonania dyrektywy oraz stosowania środków przewidzianych dyrektywą od 1 stycznia 2017 r. Dyrektywa stanowi dalsze rozszerzanie wymiany informacji podatkowych, przewidzianych w Pakiecie przejrzystości finansowej (Tax Transparency Package), który został zaprezentowany przez Komisję Europejską w dniu 18 maja 2015 r..
Należy podsumować, że polskie organy podatkowe posiadają coraz więcej instrumentów pozyskiwania z innych krajów UE oraz również z krajów sygnatariuszy konwencji międzynarodowych informacji o swoich podatnikach.
