Przewiduje się, że za nieco ponad dwa miesiące zacznie obowiązywać ustawa o rozstrzyganiu sporów dotyczących podwójnego opodatkowania oraz zawieraniu uprzednich porozumień cenowych. Nowe regulacje mają być przejrzyste i nieskomplikowane, dzięki czemu łatwo będzie je stosować w praktyce.
Kwestia podwójnego opodatkowania działalności prowadzonej w dwóch lub większej liczbie państw członkowskich od dawna budzi liczne kontrowersje. Jest to przede wszystkim wynik sporów, jakie powstają przy interpretacji oraz stosowaniu regulacji obowiązujących umów bilateralnych. Oczywiście istnieją metody rozwiązywania kwestii spornych (np. procedury zawarte w dwustronnych umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania bądź procedury określone w konwencji w sprawie eliminowania podwójnego opodatkowania w przypadku korekty zysków przedsiębiorstw powiązanych (dalej: „Konwencja Arbitrażowa”)), jednakże są one niewystarczające. Zdaniem unijnego ustawodawcy istnieje potrzeba głębszego uregulowania tej materii na terytorium całej Unii Europejskiej, w związku z tym w dniu 10 października 2017 r. przyjęto Dyrektywę Rady (UE) 2017/1852 w sprawie mechanizmów rozstrzygania sporów dotyczących podwójnego opodatkowania w Unii Europejskiej (dalej: „Dyrektywa Rady 2017/1852”). W rezultacie, polski ustawodawca, będąc zobowiązanym do wdrożenia prawa Unii Europejskiej, przygotował projekt ustawy z 21 marca 2019 r. o rozstrzyganiu sporów dotyczących podwójnego opodatkowania oraz zawieraniu uprzednich porozumień cenowych (dalej: „Projekt ustawy”). Projekt ustawy jest obecnie na etapie konsultacji publicznych.
Ujednolicone zasady
Jak wynika z uzasadnienia do Projektu ustawy, jej głównym celem jest ujednolicenie zasad rozwiązywania sporów dotyczących podwójnego opodatkowania dochodów w ramach Unii Europejskiej. Nowa procedura przewiduje wprowadzenie ram czasowych i instytucjonalnych oraz zasad, na podstawie których odbywać się będzie przyjęcie i rozpatrzenie wniosku inicjującego procedurę wzajemnego porozumiewania się, przeprowadzenie ww. procedury czy też ustanowienie komisji doradczej. Zapewnione zostaną również jednolite gwarancje rozstrzygnięcia kwestii spornej, interakcje z krajowymi postępowaniami i zasady odstępstwa od procedury. Uprawnione do korzystania z procedur uproszczonych będą osoby fizyczne oraz mniejsze jednostki w rozumieniu Dyrektywy Rady 2017/1852.
Zakres regulacji
Procedury określone w Projekcie ustawy są następujące:
- rozstrzyganie sporów dotyczących podwójnego opodatkowania między państwami członkowskimi Unii Europejskiej – stanowiące wdrożenie Dyrektywy Rady 2017/1852
- eliminowanie podwójnego opodatkowania w przypadku korekty zysku podmiotów powiązanych – na podstawie Konwencji Arbitrażowej oraz umów o unikaniu podwójnego opodatkowania
- wzajemne porozumiewanie się prowadzone na podstawie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.
Ważne: Projekt ustawy jedynie częściowo reguluje wspomniane wyżej procedury. Jego celem nie jest powtarzanie regulacji zawartych w ratyfikowanych przez Polskę umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania ani w Konwencji Arbitrażowej. Wskazane ratyfikowane umowy międzynarodowe (za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie) mają pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.
Procedura na wniosek
Projekt ustawy przewiduje, że procedura rozstrzygania sporów dotyczących podwójnego opodatkowania będzie wszczynana na wniosek osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, których dotyczy spór (dalej: „Osoba”). Ponadto, nowe przepisy przewidują, że wniosek będzie mógł zostać złożony tylko przez Osoby:
- podlegające nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w państwie członkowskim Unii Europejskiej
- na których opodatkowanie, spory powstałe w związku z interpretowaniem i stosowaniem umów i konwencji przewidujących eliminowanie podwójnego opodatkowania dochodu lub majątku, których stroną jest Rzeczpospolita Polska i inne państwa członkowskie – mają bezpośredni wpływ.
Jak wynika z Projektu Ustawy, wniosek będzie składany do organów krajowych w formie pisemnej – w postaci papierowej lub elektronicznej. Co do zasady pisma składane w ramach procedury powinny być przygotowywane w języku polskim, niemniej jednak komunikacja z organem w języku obcym będzie możliwa, jeśli wnioskodawca otrzyma wcześniejszą akceptację organu.
Rozstrzygnięcie wniosku będzie mogło mieć charakter jednostronny lub charakter wzajemnego porozumiewania się. Jednostronne rozstrzygnięcie nie będzie wymagało angażowania administracji podatkowych innych państw członkowskich. Będzie ono mogło zostać wydane wyłącznie w przypadku sporów pomiędzy podmiotami powiązanymi (tj. spory pomiędzy krajowymi podmiotami powiązanymi lub spory pomiędzy krajowym podmiotem powiązanym a zagranicznym podmiotem powiązanym). Drugie rozwiązanie będzie miało zastosowanie przede wszystkim w sytuacji, gdy wszystkie zainteresowane państwa członkowskie przyjmą wniosek. Wtedy właściwe organy zainteresowanych państw członkowskich powinny w ciągu dwóch lat rozstrzygnąć kwestię sporną między sobą. Na uzasadniony wniosek jednego z zainteresowanych państw członkowskich możliwe będzie wydłużenie tego terminu do trzech lat. Gdy właściwe organy zainteresowanych państw członkowskich osiągną porozumienie w danej kwestii spornej oraz porozumienie zostanie przyjęte przez osobę, której dotyczy spór, właściwy organ krajowy przekaże sprawę do organu podatkowego właściwego dla wnioskodawcy w celu wprowadzenia w życie porozumienia.
W przypadkach, gdy sprawa będzie wyjątkowo skomplikowana i pojawi się konflikt (brak porozumienia między właściwymi organami zainteresowanych państw członkowskich), możliwe będzie powołanie komisji doradczej, w skład której wchodzić będą niezależne osoby. Komisja powoływana będzie na wniosek Osoby, której dotyczy spór, gdy:
- złożony przez nią wniosek zostanie odrzucony przez co najmniej jeden, lecz nie wszystkie, z organów właściwych zainteresowanych państw członkowskich
- właściwe organy zainteresowanych państw członkowskich przyjmą złożony przez nią wniosek, jednak nie osiągną porozumienia w przewidzianym terminie.
Komisja będzie musiała zostać ustanowiona w ciągu 4 miesięcy od dnia otrzymania wniosku o jej powołanie (możliwe będzie także odrzucenie wniosku o powołanie Komisji). Jeśli jednak Komisja zostanie powołana, będzie miała określony czas na swoją pracę. Na wydanie opinii dotyczącej sposobu rozstrzygnięcia kwestii spornej, kierowanej do właściwych organów zainteresowanych państw członkowskich, będzie miała 6 miesięcy (z możliwością przedłużenia o kolejne 3 miesiące) od chwili jej ustanowienia.
Korekta zysków podmiotów powiązanych
Projekt ustawy określa także procedurę eliminowania podwójnego opodatkowania w przypadku korekty zysku podmiotów powiązanych.
Zasadnicza część przepisów proceduralnych oraz materialnych w tym zakresie zawarta jest w Konwencji Arbitrażowej oraz umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania. Za regulacje niezbędne do wprowadzenia na poziomie ustawy uznano w szczególności:
- korektę odpowiadającą po notyfikacji
- elementy wniosku inicjującego procedurę
- ochronę informacji przekazywanych przez wnioskodawcę
- sposób wdrożenia na gruncie krajowym jednostronnego rozstrzygnięcia sprawy lub porozumienia
- odpowiednie stosowanie przepisów dotyczących etapu wzajemnego porozumiewania się do spraw trójstronnych.
Co istotne, Projekt ustawy zakłada uchylenie art. 11h oraz art. 11j ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (odpowiednio art. 23t, art. 23v ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych) oraz rozporządzeń w sprawie sposobu i trybu eliminowania podwójnego opodatkowania w przypadku korekty zysków podmiotów powiązanych. Zakres regulacji dotychczas zawarty w tych rozporządzeniach zostanie bowiem objęty regulacją ustawową.
Uprzednie porozumienia cenowe
Procedura wydawania uprzednich porozumień cenowych (dalej: „APA”), uregulowana dotychczas w dziale IIa Ordynacji podatkowej, nie zmieni się istotnie. Projekt Ustawy przewiduje jedynie przeniesienie tej procedury do nowego aktu prawnego oraz wprowadzenie uproszczeń w postępowaniu dotyczącym APA dla wybranych rodzajów transakcji kontrolowanych. Uproszczenie będzie polegało głównie na zmniejszeniu wymogów dokumentacyjnych. Ustawodawca proponuje ponadto wprowadzenie możliwości wystąpienia z wnioskiem o wydanie APA przez zagranicznych inwestorów, którzy planują dopiero rozpoczęcie działalności w Polsce poprzez utworzony w tym celu podmiot zależny. W takim przypadku uprzednie porozumienie cenowe będzie wydawane dla krajowego podmiotu powiązanego.
Przepisy nowej ustawy mają zacząć obowiązywać już 1 lipca 2019 r.
