Polskie Ministerstwo Finansów zapowiada działania mające na celu weryfikację osób samozatrudnionych. Weryfikacja będzie miała na celu potwierdzenie statusu „przedsiębiorcy”, tj. ustalenie, że osoba samozatrudniona faktycznie prowadzi działalność gospodarczą. Istotą planowanych działań jest weryfikacja czy samozatrudnienie nie ma charakteru ukrytego stosunku pracy.
Samozatrudnienie w Polsce
Polskie przepisy prawa nie definiują pojęcia samozatrudnienia. Przyjmuje się, że mamy do czynienia z samozatrudnieniem w sytuacji, w której osoba fizyczna podejmuje działalność gospodarczą na własny rachunek, własną odpowiedzialność i na własne ryzyko. Samozatrudniony jest traktowany przez polskie prawo jako osoba prowadząca działalność gospodarczą, a rozliczenia pomiędzy firmą (zleceniodawcą) a samozatrudnionym odbywają się na podstawie faktur (najczęściej faktur VAT).
Dla samozatrudnionego największą zaletą prowadzenia takiej działalności jest możliwość wykazania w kalkulacji podatkowej wyższych kosztów uzyskania przychodów, zastosowania niższych stawek podatkowych i płacenia składek ZUS według stałej kwoty, niezależnej od uzyskanego dochodu. Z punktu widzenia firmy (zleceniodawcy) samozatrudnienie również jest korzystne, bo skutkuje niższymi kosztami prowadzonej działalności. Czynniki te powodują, że samozatrudnienie jest bardziej opłacalne od współpracy z daną osobą na podstawie umowy o pracę.
Wszystko to powoduje, że opodatkowanie osób samozatrudnionych jest istotnie niższe aniżeli opodatkowanie osób zatrudnionych na umowie o pracę. Biorąc powyższe pod uwagę bardzo istotne jest zagwarantowanie, że działalność danej osoby fizycznej świadczącej dla nas usługi w formie samozatrudnienia ma znamiona prowadzenia działalności gospodarczej.
Definicja działalności gospodarczej
Polskie przepisy podatkowe zawierają negatywną definicję działalności gospodarczej, tzn. wymieniają przesłanki, spełnienie których oznacza, że działalność danej osoby fizycznej nie może być zakwalifikowana jako działalność gospodarcza. Zgodnie z polskimi przepisami za działalność gospodarczą nie uznaje się czynności, jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki:
- odpowiedzialność wobec osób trzecich za rezultat tych czynności oraz ich wykonywanie, z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych, ponosi zlecający wykonania tych czynności
- czynności te są wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonych przez zlecającego te czynności
- wykonujący te czynności nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością.
Wystarczy, że jedno w powyższych kryteriów zostanie spełnione, a działalność osoby fizycznej zostanie zakwalifikowana przez polskie organy podatkowe jako przychód z działalności osobistej. Oznaczać to będzie brak możliwości rozliczenia takiego przychodu przez osobę fizyczną w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, co skutkować będzie brakiem możliwości zastosowania preferencyjnego sposobu opodatkowania i rozliczania składek ZUS w sposób przewidziany dla przedsiębiorców.
Ryzyko utraty statusu przedsiębiorcy
Utrata przez osobę fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą statusu przedsiębiorcy oznacza konieczność zapłaty podatku dochodowego i składek ZUS na zasadach ogólnych. W konsekwencji, zamiast najczęściej występującego w takiej sytuacji podatku liniowego 19% i stałej kwoty składek ZUS (kwota 1.320zł, lub 560zł po spełnieniu określonych przesłanek) konieczne będzie zapłacenie podatku dochodowego według skali (nawet 32%) i rozliczenie składek ZUS według zasad przewidzianych dla pracowników. W konsekwencji, osoba fizyczna będzie miała do dyspozycji mniejszą kwotę netto, a zleceniodawca będzie zobowiązany do poniesienia wyższych kosztów składek ZUS.
Należy zwrócić uwagę na fakt, że zgodnie z obecnie obowiązującymi w Polsce przepisami, konieczność prawidłowego rozliczenia podatku dochodowego i składek ZUS osoby, która straci status przedsiębiorcy, ciąży na zleceniodawcy (firmie). W konsekwencji, to zleceniodawca (firma współpracująca z samozatrudnionym) będzie zobowiązany do zapłaty całości składek ZUS i podatku dochodowego za kilka ostatnich lat. On będzie bowiem w tej sytuacji pełnić funkcję płatnika, podobnie jak przy wypłatach z umowy o pracę.
Poza innym mechanizmem rozliczenia podatku dochodowego i składek ZUS przez osobę samozatrudnioną, poważne konsekwencje wystąpią również w podatku VAT. Utrata przez osobę fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą statusu przedsiębiorcy oznaczać będzie, że wystawione przez tę osobę faktury VAT nie dają nabywcy usług prawa do odliczenia podatku VAT. Po stronie firmy (zleceniodawcy) oznaczać to będzie konieczność korekty deklaracji VAT, zwrotu nienależnie odliczonego podatku wraz z należnymi odsetkami i ryzyko nałożenia dodatkowej sankcji VAT przez Urząd Skarbowy.
Test przedsiębiorcy
Ministerstwo Finansów zapowiada weryfikację osób samozatrudnionych (jednoosobowych przedsiębiorców). W tym celu zapowiedziało wprowadzenie tzw. „Testu przedsiębiorcy”. W założeniach test ten przeprowadzony przez polskie władze podatkowe pozwalałby określić, kto rzeczywiście jest przedsiębiorcą i w konsekwencji może korzystać z preferencyjnego opodatkowania. Głównym celem testu miałaby być identyfikacja osób, które wykorzystują samozatrudnienie jako ukryty stosunek pracy, tj. prowadzą działalność tylko dla jednego podmiotu, wystawiają jedną fakturę miesięcznie i nie ponoszą ryzyka gospodarczego prowadzonej działalności gospodarczej.
Ostatecznie po fali krytyki ze strony organizacji pozarządowych i środowisk gospodarczych „Test przedsiębiorcy” nie zostanie wprowadzony do polskiego prawa. Przy czym Ministerstwo Finansów zapowiada weryfikację osób samozatrudnionych z wykorzystaniem obecnie istniejących narzędzi i informacji. Wobec powyższego należy się spodziewać nasilenia kontroli podatkowych osób samozatrudnionych i weryfikacji charakteru i znamion prowadzonej przez nich działalności gospodarczej.
Zalecane działania
W przypadku, gdy współpracują Państwo jako zleceniodawca z osobami samozatrudnionymi, rekomendujemy weryfikację podpisanych umów pod kątem spełniania wyżej wymienionych przesłanek prowadzenia działalności gospodarczej. W szczególności należy przeanalizować umowy o współpracę pod kątem odpowiedzialności za usługi i sposobu ich wykonania. W niektórych przypadkach może się okazać, że konieczna będzie zmiana modelu współpracy z daną osobą. Przeprowadzenie powyższych działań pozwoli na ograniczenie lub zmniejszenie potencjalnie wysokiego ryzyka dla Państwa firmy skutkującego koniecznością realizacji obowiązków płatnika podatku dochodowego i składek ZUS, tj. zapłaty podatku dochodowego i składek ZUS, a także złożenia korekt deklaracji VAT za kilka lat wstecz.
