Z dniem 1 stycznia 2019 r. Polska implementowała Dyrektywę Rady UE 2018/822, wprowadzając w przypadku spełnienia określonych ustawowo przesłanek obowiązek przekazania polskim władzom skarbowym informacji dotyczących uzgodnień w zakresie prawa podatkowego (MDR, z ang. Mandatory Disclosure Rules), tzw. schematów podatkowych.
W pierwszej kolejności obowiązek raportowania spoczywa na tzw. Promotorach. Promotorami są jednostki, które opracowują, oferują, udostępniają, wdrażają lub zarządzają wdrażaniem uzgodnienia. Promotorem może być w szczególności doradca podatkowy, adwokat, radca prawny, pracownik banku lub innej instytucji finansowej doradzający klientom itp.
Określone obowiązki informacyjne spoczywają również na tzw. Korzystających. Korzystającym jest jednostka, której udostępniane jest uzgodnienie, u której wdrażane jest uzgodnienie, która jest przygotowana do wdrożenia uzgodnienia lub która dokonała czynności służącej wdrożeniu uzgodnienia.
Ponadto, w określonych sytuacjach obowiązek raportowania schematów podatkowych lub informowania Szefa KAS o określonych aspektach związanych z takimi schematami należy do tzw. Wspomagających. Zgodnie z definicją zawartą w Ordynacji Podatkowej Wspomagającym jest podmiot, który przy zachowaniu staranności ogólnie wymaganej w dokonywanych czynnościach, przy uwzględnieniu zawodowego charakteru działalności, obszaru specjalizacji oraz przedmiotu wykonywanych czynności, podjął się udzielić, bezpośrednio lub za pośrednictwem innych osób, pomocy, wsparcia lub porad dotyczących opracowania, wprowadzenia do obrotu, organizowania, udostępnienia do wdrożenia lub nadzorowania wdrożenia uzgodnienia.
Promotor czy Wspomagający?
W praktyce odróżnienie działań podejmowanych przez Promotora od działań Wspomagającego może nie być łatwe. Pomocne mogą być tu objaśnienia wydane przez Ministerstwo Finansów w zakresie przepisów o MDR. Wynika z nich, że dla określenia tego, czy dany podmiot jest Wspomagającym czy Promotorem należy przeanalizować m.in. stopień kontroli i zaangażowania w ramach danego uzgodnienia. Przyjmuje się, że działania Wspomagającego obejmują jedynie pomoc lub porady i nie są związane z doradzaniem w zakresie podatków lub prezentowaniem informacji o skutkach podatkowych oferowanych produktów – takie działania pozostają co do zasady w gestii Promotora.
Wspomagającym może być księgowy
Biuro rachunkowe obsługujące danego klienta może potencjalnie zostać uznane za Promotora – dotyczyć to będzie jednak najczęściej sytuacji, w których oprócz prowadzenia ksiąg rachunkowych świadczone są również usługi doradztwa podatkowego, w ramach których dochodzi do opracowywania schematów podatkowych.
Zdecydowanie częściej jednak księgowi występować będą jednak w roli Wspomagających.
Kategoria podmiotów, które mogą pełnić tę funkcję jest szeroka. Powołany wyżej przepis wskazuje wprost, że obok biegłych rewidentów, notariuszy, dyrektorów finansowych, banków lub innych instytucji finansowych lub ich pracowników.
Wspomagającymi mogą być w szczególności osoby świadczące usługi prowadzenia ksiąg rachunkowych i księgowi.
Co trzeba raportować?
Księgowi z racji pełnionych przez siebie funkcji ewidencjonują zdarzenia gospodarcze w księgach rachunkowych, sporządzają kalkulacje podatkowe i składają deklaracje. Często posiadają oni dość szczegółową wiedzę o transakcjach, wydarzeniach i rozwiązaniach wdrażanych przez swoich klientów, które wywołują wymierne konsekwencje podatkowe i spełniając przesłanki wskazane w przepisach o MDR.
Czynności realizowane przez Wspomagającego są definiowane bardzo szeroko. W szczególności, księgowy / biuro rachunkowe potencjalnie może pełnić funkcję Wspomagającego nawet jeżeli nie uczestniczy bezpośrednio w doprowadzeniu do konsumpcji korzyści podatkowych wynikających z danego uzgodnienia. Wystarczy bowiem, że ze względu na swoje czynności ma wiedzę o wdrożeniu schematu, przez co spowoduje powstanie obowiązku informacyjnego w MDR.
Poniżej przedstawiamy kilka przykładów zdarzeń gospodarczych, których rejestracja co do zasady powinna pociągnąć za sobą dodatkową analizę pod kątem ewentualnych obowiązków informacyjnych MDR księgowego/biura rachunkowego:
- księgowanie ciągu zdarzeń mogących doprowadzić do straty bilansowej, przeszacowania wartości początkowej lub zdarzeń nieposiadających uzasadnienia ekonomicznego, np. sztuczne rozbijanie kontraktów (co może potencjalnie prowadzić do uzyskania korzyści podatkowej)
- księgowanie podniesienia kapitału zakładowego z agio (agio w praktyce traktowane jest jako schemat podatkowy z uwagi na spełnienie tzw. ogólnej cechy rozpoznawczej i kryterium głównej korzyści)
- wypłata przez płatnika dywidend/ odsetek/ innych należności, których wypłata generowałaby (hipotetycznie) po stronie płatnika obowiązek poboru podatku u źródła w wysokości przekraczającej 5 mln PLN w roku kalendarzowym, gdyby nie miały zastosowania przepisy umów o unikaniu podwójnego opodatkowania lub zwolnienia przewidziane w prawie krajowym również wypełnia przesłanki definiujące wspomagającego
- nabycie spółki ze stratą podatkową i następna likwidacja działalności takiej spółki i wykorzystanie jej strat
- zawieranie przez klienta skomplikowanych transakcji z wykorzystaniem instrumentów dłużnych w celu optymalizacji podatkowej
- przeniesienie trudnych do wyceny wartości niematerialnych (np. bazy klientów, dostęp do rynku, know-how nietechniczne itp.)
- przejście z umowy o pracę na własną działalność gospodarczą przy dalszym świadczeniu usług temu samemu podmiotowi / pracodawcy.
Jakie są podstawowe obowiązki Wspomagającego w zakresie raportowania?
W przypadku powzięcia wątpliwości, czy uzgodnienie stanowi schemat podatkowy, Wspomagający powinien wystąpić do Korzystającego lub Promotora z pytaniem, czy uzgodnienie stanowi schemat podatkowy – ma na to jedynie 5 dni roboczych od momentu powzięcia wątpliwości (lub momentu, kiedy powinien był powziąć wątpliwość).
W tym samym terminie (5 dni) Wspomagający powinien zawiadomić Szefa KAS, że wystąpił do Korzystającego / Promotora z takim zapytaniem (stosuje się do tego formularz MDR-2).
W przypadku, gdy Wspomagający zidentyfikował schemat podatkowy i jednocześnie nie został poinformowany przez Promotora lub Korzystającego o numerze NSP schematu podatkowego (ani nie otrzymał od tych podmiotów odpowiednich informacji o schemacie) ma on obowiązek poinformowania Szefa KAS o schemacie podatkowym (w tej sytuacji mogą mieć miejsce różne schematy postępowania w zależności od rodzaju raportowanego schematu).
W określonych przypadkach Wspomagający może być również zobowiązany do złożenia kwartalnej informacji o schemacie podatkowym (MDR-4).
Co warto zrobić?
Aby zabezpieczyć ryzyko i uniknąć ewentualnych kar wynikających z niedopełnienia obowiązków narzuconych przepisami o MDR warto dokonać weryfikacji dotychczas rejestrowanych zdarzeń gospodarczych aby zidentyfikować takie, które mogą nosić znamiona schematów podatkowych.
Pomocne może być również wdrożenie wewnętrznych procedur pozwalających na systematyczną weryfikację i identyfikację potencjalnych obowiązków informacyjnych na gruncie przepisów o MDR i ich terminowe wypełnianie.
Przypominamy, że ustawą z 20 maja 2020 r. na Wspomagających nałożono obowiązek retrospektywnego raportowania / notyfikowania tych schematów transgranicznych, w których pierwszej czynności związanej z wdrażaniem dokonano od dnia 26.06.2018 r. (dotychczas obowiązek raportowania retrospektywnego dotyczył wyłącznie Promotorów i Korzystających).
