Fiskus zabierze fundacjom rodzinnym nawet 1/3 dochodów

Od 1 stycznia 2022 roku będzie można zakładać fundacje rodzinne. Uzyskiwane przez nie dochody będą opodatkowane 19% podatkiem CIT. Natomiast wypłaty na rzecz beneficjentów fundacji będą opodatkowane zryczałtowanym 19% podatkiem od spadków i darowizn, co oznacza opodatkowanie dochodów z fundacji na poziomie 34,4%.

Od 2022 roku będzie można zakładać fundacje rodzinne, mają one zapewnić ułatwienia w sukcesji firm rodzinnych. Instytucja fundacji rodzinnej ma pozwolić na zachowanie ciągłości firmy przez pokolenia, przy zachowaniu rodzinnego charakteru biznesu. Przedsiębiorca, który zostanie fundatorem będzie mógł określić w statucie fundacji cele fundacji oraz kierunki jej rozwoju. Fundator określi także, kto będzie kierował działalnością fundacji, w jaki sposób będą wybierani następcy, a także kto i na jakich zasadach będzie uprawniony do uzyskania świadczeń od fundacji. Fundacja rodzinna ma również ochronić firmę przed wstrząsem związanym ze zmianą właściciela i ułatwić powierzenie jej zarządzania spadkobiercom, zgodnie z wolą fundatora.

Aktualnie trwają prace nad ustawą o fundacjach rodzinnych (rząd analizuje postulaty zgłoszone w trakcie konsultacji społecznych projektu ustawy).

Zgodnie z projektowanymi przepisami, fundacja rodzinna nie będzie mogła prowadzić działalności gospodarczej. Projektowana ustawa przewiduje, że fundacja rodzinna zarządza posiadanym majątkiem i zapewnia jego ochronę oraz spełnia świadczenia na rzecz wskazanego przez fundatora beneficjenta – w szczególności pokrywa koszty jego utrzymania lub kształcenia, a w przypadku beneficjenta będącego organizacją pożytku publicznego, wspiera realizację celów społecznie lub gospodarczo użytecznych.

W ramach projektowanej ustawy, uregulowany został również system opodatkowania fundacji rodzinnych. Niestety, aktualnie system ten nie prezentuje się korzystnie (wiele z postulatów zgłoszonych w ramach konsultacji społecznych dotyczy właśnie kwestii podatkowych).

Fundacja będzie podatnikiem CIT

Z projektowanych przepisów wynika, że fundacja rodzinna będzie podatnikiem podatku CIT (tj. podatku dochodowego od osób prawnych).

Równocześnie, majątek wniesiony do fundacji przez fundatora (lub fundatorów, a także inne uprawnione do tego osoby i przeznaczony na realizację celów fundacji, którego wartość nie może być niższa niż 100 tys. zł), nie będzie przychodem w rozumieniu ustawy o podatku CIT. Samo ustanowienie fundacji będzie zatem neutralne podatkowo.

Natomiast już wyniki działalności operacyjnej fundacji, tj. jej dochody, miałyby być opodatkowane podatkiem CIT na zasadach ogólnych. W konsekwencji, wypracowując zysk z inwestowania lub pobierania pożytków z posiadanego majątku, fundacja musiałaby od zrealizowanych zysków zapłacić podatek CIT według stawki 19%.

Mienie wniesione do fundacji może obejmować między innymi udziały lub akcje spółek. Tym samym, jednym ze źródeł dochodów (przychodów) fundacji będą mogły być wypłacane przez spółki dywidendy. Wypłata dywidendy przez spółki na rzecz fundacji rodzinnej nie będzie jednak mogła korzystać ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym (zwolnienie takie przysługuje po spełnieniu określonych warunków ale wyłącznie spółkom kapitałowym).

Fundacja bez zwolnień i preferencyjnych stawek

Fundacja rodzinna nie będzie mogła też korzystać z opodatkowania tzw. estońskim CIT. Ta forma opodatkowania zastrzeżona jest wyłącznie dla spółek kapitałowych, czyli spółki akcyjnej oraz spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Dla fundacji niedostępna będzie również obniżona 9% stawka CIT, przewidziana dla małych podatników. Obniżona stawka CIT ma zastosowanie do dochodów z działalności gospodarczej, której fundacja rodzinna prowadzić nie może.

W stosunku do fundacji nie znajdzie zastosowania także zwolnienie z opodatkowania podatkiem CIT, nawet jeśli dochody fundacji będą przekazywane wyłącznie na jej cele statutowe (ze zwolnienia takiego korzystają obecnie inne rodzaje fundacji).

Fundacja rodzinna będzie musiała w ewidencji rachunkowej wyodrębnić rzeczy, prawa majątkowe oraz środki pieniężne otrzymane od każdego z fundatorów ze wskazaniem tych fundatorów. Fundacja będzie zobowiązana również do prowadzenia ewidencji rachunkowej w sposób zapewniający ustalenie przychodów, kosztów uzyskania przychodów i dochodu (straty) pochodzących z rzeczy, praw majątkowych oraz środków pieniężnych pochodzących od każdego z fundatorów, z podziałem na tych fundatorów, a także prowadzić ewidencję rachunkową w sposób zapewniający ustalenie fundatora, od którego pochodzą̨ środki przeznaczone na świadczenia przekazywane beneficjentowi i fundatorowi. Takie wyodrębnienie konieczne jest z uwagi na sposób opodatkowania beneficjentów fundacji.

Zamiast PIT, podatek od spadków i darowizn

Nabycie przez osoby fizyczne od fundacji rodzinnej świadczeń oraz mienia likwidowanej fundacji rodzinnej będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn według stawki 19%. Fundacja rodzinna będzie pełnić funkcję płatnika podatku od dokonywanych wypłat.

Zwolnieniem z tego opodatkowania mają być objęte osoby najbliższe w stosunku do fundatora tj. małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha, jak również sam fundator,  jeżeli przedmiotem wypłacanego świadczenia będzie mienie wniesione do fundacji przez fundatora.

Jest to istotne zastrzeżenie w sytuacji, w której dana fundacja rodzinna będzie miała kilku fundatorów oraz gdy fundacja wypracuje dodatkowe zyski (np. dochody z dywidend). W takiej sytuacji, zwolnienie dotyczy tylko tej części majątku fundacji, która wniesiona została przez fundatora, dla którego beneficjent jest osobą najbliższą.

Od świadczeń wypłacanych z fundacji rodzinnej, powyżej wartości mienia wniesionego przez fundatora, beneficjenci uprzywilejowani oraz – w każdym przypadku – wszyscy pozostali beneficjenci fundacji mają zapłacić zryczałtowany podatek od spadków i darowizn według nowej 19% stawki.

To zryczałtowane opodatkowanie oznacza, że nie będą miały zastosowania kwoty wolne od podatku (uzależnione od stopnia pokrewieństwa) oraz kumulacja wartości nabytych świadczeń od tej samej osoby w ciągu pięciu lat.

W praktyce zatem, gdyby fundator wniósł do fundacji 100 tys. zł (minimum) a wypłaty dokonano by na rzecz beneficjenta uprzywilejowanego w wysokości 110 tys. zł, to zapłaciłby on 1,9 tys. zł podatku (19% od nadwyżki ponad 100 tys., czyli od 10 tys. zł). Natomiast beneficjent nieuprzywilejowany (a takim są np. osoby żyjące w nieformalnych związkach) zapłaciłby 20,9 tys. zł. (19% od całej kwoty 110 tys. zł).

Nowy sposób opodatkowania nie zawsze lepszy niż PIT

W przypadku wypłat z fundacji rodzinnej powyżej progu podatkowego przewidzianego w ustawie o PIT dla wyższej w skali podatkowej stawki – 32%, tj. w przypadku wypłat powyżej kwoty 85.528 zł rocznie, opodatkowanie podatkiem od spadków i darowizn zamiast podatkiem PIT może być bardziej korzystne dla beneficjentów.

Jednak, przy niższych wypłatach, opodatkowanie podatkiem od spadków i darowizn jest mniej korzystne. W przypadku opodatkowania podatkiem PIT, w pierwszym przedziale skali podatkowej obowiązuje stawka 17%, a dodatkowo można skorzystać z kwoty wolnej, która ma być dodatkowo w najbliższym czasie znacząco podniesiona (w ramach tzw. Polskiego Ładu – nawet do 30 tys. zł).

Przykład

Wypłata świadczenia pieniężnego z fundacji rodzinnej na rzecz beneficjanta w wysokości 50 tys. zł.

W przypadku opodatkowania jej podatkiem PIT (zakładając, że beneficjent nie ma innych dochodów opodatkowanych według skali) podatek wyniósłby około 7,9 tys. zł. W wariancie proponowanym przez rząd – tj. przy opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn zamiast podatku PIT – podatek do zapłaty wyniesie to natomiast 9,5 tys. zł.

Przy wypłacie 100 tys. zł PIT wynosiłby ok 18,2 tys. zł, a nowy podatek wyniesie 19 tys. zł. Nadal zatem opodatkowanie PIT byłoby bardziej korzystne niż podatek od spadków i darowizn. Dopiero przy wypłacie z fundacji rodzinnej świadczeń na poziomie ok. 150 tys. zł opodatkowanie podatkiem od spadków i darowizn zaczyna być korzystniejsze niż PIT.

Warto jednak przy tym zauważyć, że efektywna stawka opodatkowania fundacji rodzinnych będzie często wyższa niż wynikałoby to tylko z opodatkowania beneficjentów. Podatek zapłaci nie tylko beneficjent, ale także fundacja. Fundacja rodzinna której dochód wyniesie 50 tys. zł zapłaci 9,5 tys. zł podatku CIT. Dochód po opodatkowaniu (40,5 tys. zł) wypłaci na rzecz beneficjenta. W przypadku beneficjenta nieuprzywilejowanego zapłaci on dodatkowo podatek od spadków i darowizn w kwocie 7,7 tys. zł. W sumie zatem zapłacony podatek wyniesie aż 17,2 tys. zł (co stanowi aż 34,4% z kwoty dochodu fundacji rodzinnej, przyjętej na potrzeby powyższych rozważań na poziomie 50 tys. zł).

Uwaga – fundacja rodzinna zapłaci podatkowe długi fundatora

Niezależnie od rozwiązań związanych z opodatkowaniem samej fundacji oraz wypłat na rzecz jej beneficjentów, nowe przepisy mają określać także reguły związane z odpowiedzialnością za zaległości podatkowe. Zgodnie z projektowanymi regulacjami, fundacja rodzinna miałaby odpowiadać całym swoim majątkiem solidarnie z fundatorem za jego zaległości podatkowe, powstałe przed utworzeniem fundacji. Odpowiedzialność solidarna sprowadza się do tego, że fiskus może według własnego uznania dochodzić zaległego podatku albo od fundatora, albo od fundacji. Na szczęście, odpowiedzialność fundacji ma być ograniczona do wartości majątku wniesionego przez fundatora do fundacji rodzinnej.

Czytaj także o naszym wsparciu w zakresie doradztwa prawno-podatkowego dla przedsiębiorstw rodzinnych.: https://www.tpa-group.pl/pl/specjalizacje/firmy-rodzinne/

Zapoznaj się z komentarzem prawnym dotyczącym fundacji rodzinnych.