Już są! Nowe rekomendacje Komitetu Standardów Rachunkowości do sporządzania sprawozdań finansowych oraz sprawozdań z działalności. Szczególny nacisk położono w nich na warunki związane z niepewnością gospodarczą działania przedsiębiorstw i ich wpływ na sprawozdawczość.
Rekomendacje Komitetu Standardów Rachunkowości (KSR) nie są nową praktyką. Komitet regularnie wydaje stosowne wytyczne, zwłaszcza w sytuacjach, które wydają się w danym okresie bardzo ważne i mające wpływ na sprawozdawczość przedsiębiorstw. Ostatnim takim ważnym tematem była pandemia. Tym razem są to m.in. wysoka inflacja i wojna w Ukrainie.
Najnowszy dokument liczy 29 stron. Komitet odniósł się w nim m.in. do: założeń kontynuacji działalności w warunkach niepewności; inwentaryzacji; uproszczonej wyceny wyrobów i usług; inflacji i jej wpływu na wycenę aktywów i zobowiązań; rezerw w warunkach niepewności; sytuacji na rynku energii i jej wpływu na sprawozdania finansowe przedsiębiorstw energetycznych; przychodów i kosztów o nadzwyczajnej wartości lub które wystąpiły incydentalnie; ujawnień w warunkach niepewności.
Warto podkreślić, że rekomendacje KSR są skierowane do szerokiego grona obejmującego zarówno kierowników jednostek w rozumieniu ustawy o rachunkowości, jako osób odpowiedzialnych za sporządzanie sprawozdań finansowych (w tym skonsolidowanych) oraz sprawozdań z działalności, osób, którym powierzono prowadzenie ksiąg rachunkowych (księgowych i biur rachunkowych), biegłych rewidentów, członków rad nadzorczych oraz innych interesariuszy, polegających na informacjach zawartych w sprawozdaniach finansowych i sprawozdaniach z działalności.
Ważne: Celem rekomendacji Komitetu Standardów Rachunkowości jest pomoc jednostkom przy sporządzaniu sprawozdania finansowego oraz sprawozdania z działalności za rok 2022
Ważne terminy
Rok 2022 był szczególny pod kątem wystąpienia zjawisk o charakterze wyjątkowym. Mowa tu m.in. o agresji Rosji na Ukrainę, wysokich cenach gazu i energii, czy rosnącej inflacji i stopach procentowych. Wszystkie te elementy mają wpływ na sporządzanie sprawozdań finansowych i powinny zostać w nich we właściwy sposób ujęte. Rekomendacje mają zastosowanie do rocznych sprawozdań finansowych (w tym skonsolidowanych) oraz sprawozdań finansowych, sporządzanych na przykład w związku z ogłoszeniem upadłości jednostek lub w związku z ich restrukturyzacją. Są adresowane przede wszystkim do jednostek, w których dzień kończący rok obrotowy przypada na 31 grudnia 2022 r. Jak podkreśla KSR mogą być również stosowane w jednostkach, w których dzień bilansowy przypada w pierwszej połowie 2023 r., o ile występujące na dzień 31 grudnia 2022 r. uwarunkowania nie ulegną istotnej zmianie.
Ważne: Określenie „niepewność” w rekomendacjach jest rozumiane jako stan spowodowany zmianami otoczenia gospodarczego na skutek m.in. wzrostu inflacji i stóp procentowych, istotnymi zmianami kursów walut obcych, rosnącymi kosztami surowców i pracy, czy sytuacją na rynku energii i ciepła, które mogą mieć negatywny wpływ na działalność jednostki, w tym na zdolność jednostki do kontynuacji działalności.
Niepewność a sprawozdawczość
W rekomendacjach Komitet przypomina, że sprawozdania finansowe, w tym sprawozdania skonsolidowane, powinny rzetelnie i jasno przedstawiać sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy jednostek. Dlatego też kierownicy jednostek, wraz z osobami sporządzającymi te sprawozdania, powinni w nich uwzględnić ewentualny wpływ niepewności występującej na dzień bilansowy oraz do dnia sporządzenia sprawozdania finansowego.
My chcemy zwrócić uwagę na dwa elementy z dokumentu KSR: uproszczona inwentaryzacja i poziom inflacji.
Uproszczona inwentaryzacja tylko wyjątkowo
Wśród zagadnień zaakcentowanych w rekomendacjach KSR są te związane z uproszczoną inwentaryzacją. Według Komitetu stosowanie uproszczonych metod inwentaryzacji, a szczególnie zastąpienie spisu z natury weryfikacją wartości tych składników (weryfikacja stanu) poprzez porównanie danych ksiąg rachunkowych z odpowiednimi dokumentami – co było zalecane m.in. w czasie pandemii – powinno następować jedynie w wyjątkowych sytuacjach. Co więcej, powinno być każdorazowo uzasadnione, a uzasadnienie powinno być załącznikiem do protokołu weryfikacji. Według KSR inwentaryzacja w formie weryfikacji nie pozwala na ustalenie stanu jakościowego zasobów (ich kompletności, uszkodzenia, terminu ważności) oraz na wykrycie skutków nieudokumentowanych zdarzeń.
Komitet odniósł się także do kwestii tzw. remanentowego (na podstawie spisu z natury) ustalania stanu zapasów nieobjętych bieżącą ewidencją księgową w warunkach pandemii. Zdaniem KSR takie uproszczenia miały charakter wyjątkowy i mogły być stosowane tylko w stanie COVID-19. Ich dalsze bezwarunkowe stosowanie nie ma już uzasadnienia. Można je zastosować tylko i wyłącznie wtedy, gdy istnieją ku temu przesłanki. Analogicznie, jako jednorazowe trzeba także traktować rekomendacje dotyczące składów zespołów spisowych i komisji inwentaryzacyjnej. Co ważne, KSR podkreśla, że jeśli spis natury w czasie pandemii był prowadzony weryfikacją stanu, był on dopuszczalny i akceptowalny i zgodny z prawem. Nie ma konieczności powtarzania go drogą pełnego spisu z natury.
Wpływ inflacji na obraz jednostki
Drugi ważny temat jasno wyartykułowany w dokumencie KSR dotyczy poziomu inflacji i jej wpływu na sytuację przedsiębiorstw, a w konsekwencji ich sprawozdawczość. Według Komitetu kluczowa jest tu ocena wpływu inflacji na poszczególne elementy bilansu, rachunku zysków i strat, zestawienia zmian w kapitale (funduszu) własnym lub rachunku przepływów pieniężnych.
Komitet podkreśla, że stosowane przez jednostkę podstawy wyceny aktywów i zobowiązań powinny przyczyniać się do spełnienia wymogu rzetelnego i jasnego przedstawienia sytuacji majątkowej, finansowej i wyniku finansowego jednostki. Dlatego też to kierownik jednostki, odpowiedzialny za rachunkowość, kierując się przepisami ustawy wybiera właściwe dla niej zasady (polityki) rachunkowości i podejmuje decyzje o stosowanych podstawach wyceny. Jednak uwaga: ustawa o rachunkowości nie przewiduje szczególnych zasad wyceny w warunkach inflacji. Zdaniem Komitetu przedsiębiorstwa powinny dokładnie przeanalizować swoją sytuację i wpływ inflacji i zdecydować o stosowanych metodach wyceny, uwzględniając m.in. odpowiednie standardy. Zdaniem KSR firmy nie mogą przykładowo stosować MSR 29 „Sprawozdawczość finansowa w warunkach hiperinflacji”, gdyż polska gospodarka nie jest obecnie gospodarką hiperinflacyjną w rozumieniu tego standardu.
Jeśli nie wiecie Państwo, jakie zasady powinny być zastosowane w Państwa przypadku – zapraszamy do kontaktu z Zespołem Audytu TPA Poland.
