Oszustwa podatkowe wciąż stanowią poważne wyzwanie dla systemów podatkowych na całym świecie, w szczególności w obszarze VAT, który jest podatkiem szczególnie podatnym na uszczuplenia. Karuzele VAT–owskie są jednym z najbardziej zaawansowanych mechanizmów wyłudzania podatku VAT, stosowanym w różnych krajach już od momentu wprowadzenia tego podatku. Jest to zorganizowana działalność przestępcza, która naraża budżety państw na znaczne straty.
Mechanizm wyłudzania VAT
Oszustwo podatkowe polega na unikaniu opodatkowania lub zmniejszeniu jego wysokości w sposób umyślny. Karuzele VAT-owskie to forma oszustwa, w której – świadomie lub nie – uczestniczą różne podmioty, m.in.:
- Spółka wiodąca: Jest to główny organizator oszustwa. Posiada kapitał umożliwiający wiarygodne prowadzenie działalności gospodarczej. Składa deklaracje podatkowe i reguluje zobowiązania, ale jednocześnie dokonuje dostaw do znikających podatników.
- Znikający podatnik: Jest to firma słup, która generuje podatek VAT na fakturach, ale nie odprowadza go do budżetu. Po kilku miesiącach jest likwidowana.
- Bufor: Pośredniczy między znikającym podatnikiem a realizującym zyski, utrudniając wykrycie oszustwa. Jest to podmiot o dobrej rynkowej renomie.
- Podmiot realizujący zyski (broker): Nabywa towary od bufora i dokonuje transakcji na rynku krajowym lub eksportuje towary do kraju trzeciego, korzystając z preferencyjnych stawek VAT. W ten sposób realizuje również prawo do odliczenia podatku.
Konsekwencje oszustw
Odpowiedzialność karna skarbowa za oszustwa VAT obejmuje karę grzywny lub pozbawienia wolności. W zależności od wartości podatku narażonego na uszczuplenie, kary mogą być znaczne, sięgając nawet do 40 723 200 zł.
Ponadto, występują również inne przestępstwa skarbowe związane z oszustwami VAT, takie jak naruszenie procedury rachunkowej czy bezpodstawny zwrot podatku. Oszustom VAT-owskim mogą być także przedstawione zarzuty z kodeksu karnego, zagrożone karą pozbawienia wolności nawet do 25 lat.
Podstawową konsekwencją udziału w karuzeli podatkowej będzie jednak co do zasady zaburzenie neutralności VAT poprzez odmowę nieuczciwemu bądź nieświadomie wciągniętemu w proceder podatnikowi, prawa do odliczenia podatku.
Należyta staranność w VAT
Aby uniknąć sankcji karnoskarbowych i oskarżeń o udział w oszustwach, przedsiębiorcy muszą dochować należytej staranności. Oznacza to regularne sprawdzanie wiarygodności kontrahentów i transakcji oraz podejmowanie szerzej zakrojonych działań weryfikacyjnych w przypadku wątpliwości.
Metodyka należytej staranności, opracowana przez Ministerstwo Finansów, oparta na kryteriach formalnych i transakcyjnych, stanowi istotną wskazówkę dla przedsiębiorców w ocenie ryzyka i podejmowaniu działań zapobiegawczych.
Należy pamiętać, że zgodnie z orzecznictwem TSUE, podatnikom nie można odmówić prawa do odliczenia VAT, jeśli nie wiedzieli i nie mogli wiedzieć o oszustwie. Organy podatkowe muszą udowodnić, że podatnik miał świadomość lub powinien był mieć świadomość udziału w transakcji oszukańczej. Polskie sądy administracyjne zdają się jednak dopiero wdrażać w życie wskazówki TSUE, przez co ich wyroki wciąż bywają mniej korzystne dla podmiotów nieświadomie wciągniętych w karuzele podatkowe.
Wnioski z wyroków sądów wskazują na konieczność dochowania staranności w weryfikacji kontrahentów oraz na istotę dokumentowania procesu podejmowania decyzji. Dbałość o należyte procedury oraz ich prawidłowe stosowanie może być kluczowa dla uniknięcia niekorzystnych konsekwencji prawnych związanych z oszustwami VAT.
