Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wydał 21 marca br. wyrok w sprawie dotyczącej spółki, która zajmuje się sprzedażą karnetów umożliwiających wstęp na teren klubu sportowego i swobodne korzystanie ze znajdującej się w nim infrastruktury.
Tło wyroku
Spółka w 2016 r. zgodnie z nową doktryną podatkową w tej dziedzinie postanowiła zastosować do świadczonych usług obniżoną stawkę VAT 8%, zamiast stawki podstawowej. Złożyła w tym celu korekty deklaracji VAT za przeszłe okresy.
Naczelnik urzędu skarbowego odmówił jednak spółce stwierdzenia nadpłaty w VAT argumentując, że nie może ona wystawić faktur korygujących dokonane transakcje, z uwagi na brak faktur wystawionych z tytułu tej sprzedaży. Zdaniem fiskusa, dopóki dokument potwierdzający prowadzenie działalności podlegającej opodatkowaniu nie został skorygowany zgodnie z ustawą o VAT, podatnik nie miał prawa dokonać korekty swoich ewidencji i deklaracji. Decyzję utrzymał następnie w mocy także Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w Bydgoszczy.
WSA po stronie podatnika, NSA ma wątpliwości
Z organami podatkowymi nie zgodził się jednak Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy podnosząc, że § 3 ust. 3–6 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie kas rejestrujących nie wyczerpuje wszystkich zdarzeń mogących stanowić przyczynę korekty, co oznacza, że korekta ta była możliwa. Wobec powyższego, zdaniem WSA w Bydgoszczy, podatnik mógł dokonać korekty kwot podatku należnego z tytułu sprzedaży udokumentowanej paragonami.
Orzeczenie zostało następnie zaskarżone przez Dyrektora Izby Administracji Skarbowej do Naczelnego Sądu Administracyjnego, wobec czego NSA zadecydował o zawieszeniu postępowania i zwróceniu się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z pytaniem prejudycjalnym: „Czy art. 1 ust. 2 i art. 73 dyrektywy 2006/112 oraz zasady neutralności, proporcjonalności oraz równego traktowania należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie praktyce krajowych organów podatkowych w zakresie, w jakim nie dopuszcza ona (…) korekty wartości podstawy opodatkowania i podatku należnego, jeżeli sprzedaż towarów i usług konsumentom z zawyżoną stawką VAT zarejestrowana została za pomocą kasy rejestrującej i potwierdzona paragonami fiskalnymi, a nie fakturami VAT, przy niezmienionej w wyniku tej korekty cenie (wartość brutto sprzedaży)?”.
Orzeczenie TSUE korzystne dla podatników
TSUE w uzasadnieniu wydanego z korzyścią dla polskich podatników wyroku podkreślił w szczególności dorobek orzeczniczy Trybunału, zgodnie z którym całkowite przerzucenie VAT na konsumenta końcowego niekoniecznie skutkuje brakiem straty lub uszczerbku finansowego, ponieważ nawet w tym przypadku przedsiębiorca może ponieść stratę związaną ze zmniejszeniem się wielkości sprzedaży. Zdaniem TSUE, praktyka polskich organów podatkowych, zgodnie z którą odmówiono podatnikowi w analizowanej sytuacji prawa do korekty podatku należnego, narusza więc zasadę skuteczności.
Co istotne, TSUE zwrócił szczególną uwagę na tło biznesowe analizowanego stanu faktycznego wskazując, że podatnik, który początkowo stosował stawkę VAT w wysokości 23% do swoich świadczeń, znalazł się w mniej korzystnej sytuacji niż jego bezpośredni konkurenci, którzy zastosowali obniżoną stawkę VAT, gdyż wpłynęło to na jego konkurencyjność w świetle cen stosowanych przez konkurentów i w związku z tym, prawdopodobnie na wielkość jego sprzedaży, czy też z uwagi na zmniejszenie marży zysku podatnika w celu utrzymania konkurencyjnych cen.
Sąd krajowy musi potwierdzić bezpodstawne wzbogacenie
Zatem, w ocenie TSUE, nawet w przypadku sprzedaży dokumentowanej za pomocą kasy rejestrującej podatnik, który błędnie zastosował zawyżoną stawkę VAT, ma prawo złożyć wniosek o zwrot do organu podatkowego danego państwa członkowskiego, a organ ten może podnieść zarzut bezpodstawnego wzbogacenia tego podatnika dopiero wtedy, gdy wykaże, że ciężar finansowy podatku został w całości zneutralizowany. Istnienie i stopień bezpodstawnego wzbogacenia, które powstałoby po stronie podatnika, stanowią okoliczności faktyczne, których ocena należy do kompetencji sądu krajowego, dokonującego oceny wszystkich przedstawionych mu dowodów po dokonaniu analizy ekonomicznej, która uwzględnia wszystkie istotne okoliczności.
TSUE w wydanym wyroku wykazał się dużym zrozumieniem dla faktu, iż faktycznych strat podatnika dokonującego sprzedaży na rzecz konsumentów wskutek zastosowania zawyżonej stawki VAT nie można mierzyć wyłącznie kwotami zapłaconego i przerzuconego na konsumentów podatku. Trybunał spojrzał na zagadnienie szeroko, dostrzegając potencjalny uszczerbek poniesiony przez podatnika wskutek zaburzenia jego konkurencyjności na rynku przez zbyt wysokie opodatkowanie jego świadczeń. Słusznie więc TSUE przerzucił w tym przypadku na sąd krajowy obowiązek dokładnego zbadania stanu faktycznego i oceny, czy u podatnika faktycznie doszło do bezpodstawnego wzbogacenia.
