TSUE: Dostawa działki z fundamentami stanowi opodatkowaną dostawę „terenu budowlanego”
W dniu 7 listopada 2024 r. C-594/23 (Lomoco Development and Others) zapadł ciekawy wyrok w sprawie duńskiej, który dotyczył opodatkowania dostawy działki, na której znajdowały się fundamenty budynku (budowy rozpoczętej przez sprzedającego). Istota sporu między duńskimi organami podatkowymi a podatnikiem dotyczyła ustalenia, czy ww. transakcja powinna być klasyfikowana jako zwolniona z VAT (pod pewnymi warunkami) dostawa gruntu z budynkiem (częścią budynku), czy opodatkowana dostawa gruntu budowlanego.
W 2006 roku podatnik nabył nieruchomość, która wcześniej była użytkowana jako kemping. Po dwóch latach od nabycia podatnik podzielił ten teren na kilka działek, a w styczniu 2009 roku na niektórych z nich zamontowano przyłącza mediów. W kolejnym roku po uzyskaniu pozwolenia na budowę podatnik na wybranych działkach rozpoczął prace budowlane (stawianie fundamentów).
Na początku 2015 roku spółka przeniosła własność 16 działek, na których znajdowały się fundamenty, na rzecz innego duńskiego podatnika. Nabywca planował sprzedać je na rzecz osób fizycznych.
Organ podatkowy wezwał sprzedającego do zapłaty VAT po upływie dwóch lat od transakcji. W ocenie duńskiego organu podatkowego dostawa działek stanowi dostawę „terenów budowlanych” podlegającą opodatkowaniu VAT. Podatnik przedstawił odmienne stanowisko w sprawie, argumentując, że przysługiwało mu zwolnienie z VAT.
Sprawa została skierowana do duńskiego sądu apelacyjnego, który zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej („TS UE”) z pytaniem prejudycjalnym, czy w okolicznościach zachodzących w postępowaniu, sprzedaż nieruchomości wraz z posadowionym na nim fundamentem stanowi dostawę terenu budowlanego. Natomiast Spółka argumentowała, że przysługuje jej zwolnienie z VAT, ponieważ fundamenty stanowią „części budynku”, o których wspomina przepis Dyrektywy, w którym uregulowane jest zwolnienie (art. 135 ust. 1 lit j Dyrektywy VAT).
Duński sąd uznał, że kwestia wymaga rozstrzygnięcia TS UE oraz sformułował następujące pytanie prejudycjalne: czy zgodne z przepisami Dyrektywy VAT jest uznanie przez państwo członkowskie za podlegającą opodatkowaniu VAT sprzedaż działki budowlanej, na której w chwili dostawy został umieszczony prefabrykowany fundament (w sytuacji, gdy budowa była kontynuowana przez nabywcę gruntu).
Trybunał podkreślił, że kwestia wyjaśnienia czy nieruchomość powinna być kwalifikowana jako teren niezabudowany, czy dostawa gruntu z budynkiem, jest kluczowa dla prawidłowego opodatkowania VAT transakcji sprzedaży. Nadmienić należy, że istniejące w Danii do 31 grudnia 2010 roku przepisy zwalniały z opodatkowania wszelkie nieruchomości, ale również dostawy budynków, których wnoszenie rozpoczęto najpóźniej do tego dnia. W przedmiotowej sprawie fundamenty wylano przed końcem 2010 roku.
TS UE w uzasadnieniu powoływał również wyroki w podobnych sprawach, które potwierdzały, że mimo wybudowanych fundamentów nie można nieruchomości zakwalifikować jako budynku lub części budynku, nawet biorąc pod uwagę fakt, iż fundament w języku potocznym stanowi część budynku. TSUE zwrócił uwagę na art. 1 ust 1 lit. a dyrektywy VAT, który odnosi się do kryterium pierwszego zasiedlenia, wskazując na to, że sam fundament ani nie może być przedmiotem zasiedlenia ani nie oznacza zakończenia procesu budowy budynku.
Końcowo podkreślone zostało przez TSUE, że transakcja dostawy terenu wyposażonego w chwili dostawy jedynie w fundamenty pod konstrukcje mieszkalne stanowi dostawę 'terenu budowlanego’ w rozumieniu dyrektywy VAT. Oznacza to, że zwolnienie z VAT nie będzie miało zastosowania, a transakcja powinna być opodatkowana VAT.
Warto zwrócić uwagę, że podobne sprawy były rozstrzygane na podstawie polskich przepisów VAT przez Naczelny Sąd Administracyjny.
WSA: Można odliczyć VAT także gdy brak faktury
W dniu 7 listopada 2024 r. WSA wydał wyrok (sygn. III SA/Wa 1498/24), w którym stwierdził, że istotniejsze niż wypełnienie warunku formalnego w postaci otrzymania faktury jest wypełnienie materialnych przesłanek prawa do odliczenia.
Stan faktyczny dotyczył polskiej spółki działającej w grupie. Spółka udzieliła pożyczki jednemu z kontrahentów i zabezpieczyła spłatę przy wykorzystaniu przewłaszczenia na zabezpieczenie. Z ustaleń wynikało, że spółka otrzyma w celu zabezpieczenia maszyn (wtryskarki, wózki widłowe), a jeśli nie otrzyma spłaty pożyczki to te środki trwałe staną się jej własnością.
Pożyczka nie została spłacona. Poręczyciel ogłosił upadłość a syndyk doprowadził do unieważnienia umowy poręczenia. W następstwie ogłoszenia upadłości, syndyk złożył wniosek o zwrot nabytych przez spółkę ruchomości, co argumentował bezskutecznością przeniesienia własności, w następstwie czego sąd przychylił się do wniosku syndyka. Spółka została zobowiązana do przekazania ruchomości lub równowartości w środkach pieniężnych. Ostatecznie kwota została zajęta przez komornika za pośrednictwem rachunku bankowego Spółki. Spółka wezwała syndyka do wystawienia faktury w imieniu poręczyciela, co nie zostało spełnione.
Na tle tak zarysowanego stanu faktycznego spółka złożyła wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej prawa podatkowego pytając:
- czy będzie mogła odliczyć VAT, jeżeli syndyk wystawi fakturę zgodnie z żądaniem oraz
- czy w razie niewystawienia przez syndyka faktury będzie mogła odliczyć VAT na podstawie opisanej we wniosku dokumentacji dotyczącej tej transakcji (umowy i postanowienia sądu).
Dyrektor KIS uznał, że jeżeli syndyk nie wystawi faktury VAT, to spółce nie przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego. Natomiast spółka nie zgadzając się ze stanowiskiem organu wniosła skargę do WSA.
Sąd stanął po stronie Spółki i uchylił interpretację uznawszy, że organ błędnie odmówił spółce prawa do odliczenia VAT, opierając się wyłącznie na braku faktury. Dokumentacja opisana przez spółkę, była elementem stanu faktycznego i nie została zakwestionowana. WSA odniósł się do orzecznictwa TSUE, w tym sprawy C-516/14 (Barlis 06), w której zostało potwierdzone, że prawo do odliczenia może być realizowane przy spełnieniu materialnych przesłanek, nawet gdy formalne wymogi nie są w pełni zachowane. Ponadto, prawo do odliczenia może być oparte na różnych dokumentach, a nie wyłącznie na fakturach. Organ, odmawiając oceny przedstawionej dokumentacji, naruszył w ocenie WSA przepisy prawa i nie uwzględnił odpowiedniego orzecznictwa TSUE. W efekcie sąd uchylił interpretację w zaskarżonej części.
NSA: Zwolnienie z VAT dostawy gruntu zabudowanego budynkami przez dzierżawcę
W dniu 25 października 2024 r., NSA wydał wyrok (sygn. I FSK 450/21), w którym uznał, że dostawa budynku i budowli wzniesionych przez dzierżawcę może podlegać zwolnieniu z art. 43 ust. 1 pkt 10 lit b ustawy o VAT.
Spółka w 2020 roku zwróciła się do Dyrektora KIS z wnioskiem o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej w zakresie VAT.
Spółka postanowiła więc zadać dyrektorowi KIS następujące pytania:
- Czy dostawa nieruchomości dokonana przez sprzedawcę na rzecz spółki powinna być opodatkowana, czy też zwolniona z podatku VAT?
- Czy jeśli przedstawiona transakcja będzie zwolniona od podatku, to czy sprzedający będzie uprawniony do wystawienia faktury korygującej, a w efekcie Spółka będzie zobowiązana do dokonania korekty i zmniejszenia podatku naliczonego?
Spółka stała na stanowisku, iż dostawa budynku i budowli powinna być zwolniona z podatku oraz sprzedawca powinien wystawić fakturę korygującą, a więc spółce przysługuje prawo do zmniejszenia podatku naliczonego.
Dyrektor KIS w interpretacji z 6 października 2020 r., sygn. 0113-KDIPT1-2.4012.468.2020.2.JS uznał stanowisko Spółki za nieprawidłowe.
Spółka postanowiła wnieść skargę. WSA w Rzeszowie w wyroku z dnia 15 grudnia 2020 r. sygn. I SA/Rz 768/20 przyznał rację skarżącej, jednocześnie uchylając interpretację. Zdaniem sądu, należy uznać, że dostawa obejmowała nie tylko grunt, ale także budynek i budowle, które stanowią części składowe nieruchomości zgodnie z Kodeksem cywilnym. WSA wskazał, że przeniesienie własności gruntu skutkuje także przeniesieniem własności jego części składowych.
Sąd stwierdził, że transakcja sprzedaży nieruchomości spełniała warunki zwolnienia z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10 lit. b ustawy o VAT, ponieważ od pierwszego zasiedlenia upłynęły ponad dwa lata. W konsekwencji zastosowanie stawki 23% VAT było bezpodstawne, a stanowisko spółki w zakresie pytania nr 1 prawidłowe.
Organ podatkowy wniósł skargę kasacyjną do NSA.
NSA podzielił stanowisko spółki oraz WSA. Sąd w uzasadnieniu wyroku wskazał, że nie ma podstaw aby twierdzić, że umowa sprzedaży może nie przenosić prawa do dysponowania jak właściciel częściami składowymi rzeczy. W rezultacie należy przyjąć, że przedmiotem sprzedaży poza gruntem jest też budynek i budowle wybudowane przez dzierżawcę. Umowa sprzedaży odnosi taki skutek, że władztwo ekonomiczne przechodzi na spółkę. Dzierżawca może ubiegać się o rozliczenie nakładów, ale nie ma władztwa nad budynkami. Konsekwentnie dostawa budynku i budowli może korzystać ze zwolnienia z VAT określonego w art. 43 ust. 1 pkt 10 lit b ustawy o VAT.
