Zgodnie z informacjami przekazywanymi w sierpniu 2023 roku Rosja mogła podjąć próbę zawieszenia / wypowiedzenia umowy w sprawie unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku na mocy Dekretu Prezydenta Federacji Rosyjskiej z dnia 08.08.2023 r. nr 585. Mimo braku oficjalnych informacji ze strony MSZ, czy MF i niejasnych skutków ewentualnych jednostronnych działań państwa, w obrocie można znaleźć interpretacje podatkowe dotyczące konsekwencji tego zdarzenia.
Zastosowanie wspomnianej umowy umożliwia stosowanie reguł kolizyjnych zawartych w UPO, pozwalających sprecyzować rezydencję podatkową, tzn. kraj, w którym powstanie obowiązek podatkowy. Ewentualne skuteczne wypowiedzenie lub zawieszenie umowy międzynarodowej (o ile byłoby dopuszczalne) stawia tę możliwość pod znakiem zapytania. W takiej sytuacji podatnikowi z zasady pozostawałaby analiza przepisów lokalnych ustaw regulujących zasady opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych (PDOP) lub fizycznych (PDOF). Mimo iż nadal nie ma oficjalnej informacji jak należy ocenić działania rosyjskiej administracji to w tym temacie pojawiły się już indywidualne interpretacje. Między innymi interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 29 sierpnia 2024 r. o nr 0113-KDIPT2-3.4011.367.2024.3.NM dotycząca powiązanych z Rosją osób fizycznych przebywających w Polsce i sposobu ustalenia przez nie rezydencji podatkowej.
W polskiej Ustawie o PDOF zakres lokalnego obowiązku podatkowego dla osoby fizycznej został przedstawiony w ustępach 1 i 2a art. 3, które odnoszą się odpowiednio do nieograniczonego oraz ograniczonego obowiązku podatkowego. Nieograniczony obowiązek podatkowy w Polsce powstaje, gdy dana osoba posiada na terytorium Polski miejsce zamieszkania. Ma ona wtedy obowiązek rozliczyć w Polsce podatek od całości swoich dochodów światowych, tj. dochodów osiąganych zarówno w Polsce, jak i za granicą (np. dochodów z pracy wykonywanej w Rosji). Z kolei ograniczony obowiązek podatkowy posiada osoba, która nie ma miejsca zamieszkania na terytorium Polski i podlega na terytorium Polski opodatkowaniu tylko od dochodów osiąganych na terytorium Polski. W tym ostatnim przypadku kraj, który uznaje tę osobę za rezydenta może nadal może takie dochody opodatkować jako część jej dochodów światowych.
Na gruncie Ustawy o PDOF nieograniczony obowiązek podatkowy w Polsce powstaje wówczas, gdy podatnik posiada na terytorium Polski „miejsce zamieszkania”. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, wystarczy, że spełni jeden z dwóch poniższych warunków:
- posiada na terytorium Polski centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych);
- przebywa na terytorium Polski dłużej niż 183 dni w danym roku podatkowym.
O ile długość pobytu na terytorium kraju nie jest zwykle trudna do ustalenia, to określenie centrum interesów osobistych i gospodarczych podlegać może ocenie. W objaśnieniach z dnia 29 kwietnia 2021 roku potwierdzono, że centrum interesów osobistych jest miejsce, w którym występują silniejsze powiązania osobiste. „Powiązania osobiste to występowanie więzi rodzinnych, towarzyskich, podejmowanie aktywności społecznej, kulturalnej, sportowej, politycznej, itp.” Centrum interesów gospodarczych jest miejsce, z którym podatnik ma związki ekonomiczne. „Związki ekonomiczne osoby fizycznej z danym państwem, wśród których istotne są miejsce wykonywania działalności zarobkowej, główne źródła dochodów podatnika, posiadane inwestycje, majątek nieruchomy i ruchomy, zaciągnięte kredyty, konta bankowe, miejsce, z którego osoba zarządza swoim mieniem itd.
Właśnie ten punkt wprawia w zakłopotanie podatników działających transgranicznie, szczególnie tych, którzy wcześniej posiadali certyfikat rezydencji wydany przez rosyjskie organy podatkowe i na tej podstawie rozliczali się w Polsce wyłącznie z dochodów osiąganych lokalnie. W takiej właśnie sytuacji znalazł się podatnik, który wystąpił z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej do Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej. Podatnik, podał w wątpliwość, czy na skutek wydarzeń z sierpnia 2023 r. nadal jest uznawany za polskiego nierezydenta podatkowego.
Na wstępie wnioskodawca zaznaczył, że jest obywatelem Polski, ale przebywał na terytorium Rosji większą część roku 2023, ponieważ tego roku dotyczyło jego zapytanie.
Wnioskodawca, od wielu lat mieszkał i pracował w Rosji, choć w Polsce pozostała jego żona (a więc potencjalnie w Polsce mogło znajdować się centrum interesów rodzinnych Wnioskodawcy). W Polsce znajdowały się także nieruchomości Wnioskodawcy, z których nie osiągał dochodów (potencjalne centrum interesów majątkowych). W objaśnieniach Ministerstwa Finansów z 29 kwietnia 2021 roku wskazano, że wpływ na ocenę centrum interesów osobistych ma miejsce przebywania małżonka (w tym przypadku przebywającej na terytorium Rzeczypospolitej żony). Jednakże na centrum interesów życiowych, a co za tym idzie na miejsce zamieszkania podatnika, składają się zarówno kwestie osobiste, jak i gospodarcze.
W treści wniosku, jego autor wyjaśnił, że nie prowadzi działalności politycznej, natomiast jego aktywność społeczna, kulturalna, obywatelska, przynależność do organizacji, czy hobby, były zlokalizowane w Rosji.
Na terenie Rosji Wnioskodawca uzyskiwał też dochody, gdyż był zatrudniony na podstawie rosyjskiej umowy o pracę, a pracodawcą był podmiot posiadający siedzibę na terytorium Rosji i przez tego pracodawcę było wypłacane wynagrodzenie za pracę najemną. Wnioskodawca posiadał tam inwestycje oraz majątek ruchomy. Konta bankowe Wnioskodawca posiadał i w Polsce i w Rosji, ale już polisy ubezpieczeniowe na życie i leczenie Wnioskodawca posiadał tylko w Rosji. Ponadto zainteresowany miał podpisaną umowę najmu oraz samochód służbowy do dyspozycji.
Zdaniem Wnioskodawcy powyższe potwierdza rezydencję rosyjską, ponieważ „w tym kraju od 2019 r. toczy się Jego codzienne życie”.
W tym zakresie strona powołała się także na Komentarz do Konwencji Modelowej OECD, której art. 4 wskazuje, iż uzyskanie statusu pełnego rezydenta podatkowego w danym kraju jest związane nie tylko z posiadaniem „domicylu” w danym państwie, ale także ciągłym w tym państwie przebywaniu, co zapewnia podpisana umowa najmu nieruchomości, do której wnioskodawca miał nieograniczony dostęp.
Dyrektor KIS zgodził się w pełni z podatnikiem i odstąpił od uzasadnienia własnego stanowiska.
Oznacza to w praktyce, że podatnik, który posiada interesy gospodarcze w innym kraju – tzn. pracę oraz potrafi wykazać tam pewną aktywność społeczną, może uznać się za nierezydenta podatkowego i odstąpić od rozliczania w Polsce dochodów pochodzących z zagranicy.
W tym kontekście ciekawe jest, że brak jest w interpretacji rozstrzygnięć o ważność UPO z Rosją oraz wydawanych przez to państwo dokumentów. Temat ten będzie jeszcze budził wątpliwości podatników.
Warto jednak zwrócić uwagę na możliwość orzekania o rezydencji podatnika w formie interpretacji indywidualnej uzyskanej w państwie źródła, bez konieczności posiadania certyfikatu rezydencji państwa zamieszkania. Analizowana interpretacja podatkowa uzyskana w takim przypadku to taki swoisty „anty-certyfikat rezydencji”, w którym Polska potwierdza brak konieczności poddania pod opodatkowanie dochodów zagranicznych osoby, która mogłaby w pewnym zakresie podlegać opodatkowaniu. Potencjalnie można byłoby to przenieść na każdy przypadek polskiego obywatela, czy osoby związanej z Polską, na stałe pracującego za granicą. W takiej sytuacji są nie tylko pracownicy rosyjscy, lecz również pracownicy graniczni czy młodzi ludzie wyjeżdżający z Polski na studia, czy do pracy. Warto jednak mieć na uwadze indywidualną sytuację wnioskodawcy, który mimo niewątpliwych związków rodzinnych i majątkowych z Polską, potwierdził jednoznacznie, że nie osiąga żadnych dochodów z terytorium Polski. W tym szczególnym przypadku ewentualne opodatkowanie jego dochodów pochodzących z Rosji, niewątpliwie w praktyce doprowadziłoby do ich podwójnego opodatkowania i w Polsce i w Rosji.
Patrząc na tę sytuację szerzej, warto byłoby rozważyć, czy w systemie prawnym nie znalazłoby się miejsce na instytucję oficjalnego, urzędowego potwierdzenia faktu niebycia rezydentem danego kraju w innej formie niż interpretacja indywidualna. Byłby to plus dla osób, które nie są w stanie jednoznacznie potwierdzić faktu posiadania rezydencji w innym kraju, czy to z powodu wprowadzonych lokalnie niejasnych uregulowań prawnych (jak mieszkańcy Rosji), czy konfliktów zbrojnych (jak mieszkańcy lub obywatele państw objętych takimi konfliktami), czy realnego braku przesłanek zamieszkiwania na stałe w jednym miejscu (cyfrowi nomadzi). Wydaje się, że na ten moment osoby te mogą jedynie wystąpić o interpretację indywidualną i rozliczać się na jej podstawie.
