Fundusz Bezpieczeństwa i Obronności: Nowa szansa na dofinansowanie dla polskich przedsiębiorstw

W dobie dynamicznych zmian geopolitycznych i rosnących wyzwań w zakresie bezpieczeństwa Polska – podobnie jak wiele innych państw NATO i Unii Europejskiej – zdecydowała się na wzmocnienie swojego potencjału obronnego. W ramach szeroko zakrojonych działań modernizacyjnych i zwiększania odporności państwa uruchomiony został Fundusz Bezpieczeństwa i Obronności (FBO). To nowe narzędzie finansowe, które stwarza unikalne możliwości pozyskania wsparcia dla przedsiębiorstw działających w sektorze obronności oraz technologii podwójnego zastosowania.

Czym jest Fundusz Bezpieczeństwa i Obronności?

W ramach Krajowego Planu Odbudowy (KPO) Polska utworzyła Fundusz Bezpieczeństwa i Obronności o wartości 25-26 mld PLN (środki te pochodzą m.in. z przesunięć i rezygnacji z części Instrumentu Zielonej Transformacji Miast). Będzie to rządowy instrument wsparcia finansowego mający na celu rozwój krajowego potencjału obronnego, w tym innowacyjnych technologii. Powstał w odpowiedzi na potrzebę dynamicznego wzmacniania zdolności produkcyjnych sektora zbrojeniowego, cyberbezpieczeństwa oraz odporności infrastruktury krytycznej (IK). Wspierać będzie również inwestycje „dual-use” – czyli infrastrukturę i technologie o zastosowaniu cywilnym i militarnym.

Zgodnie z zapowiedziami przedstawicieli Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej, 24 miliardy zł z FBO zostanie przeznaczone na trzy priorytety:

• 10 mld zł dla infrastruktury ochrony cywilnej (np. schrony, ujęcia wody),
• 10 mld zł dla infrastruktury krytycznej (np. drogi, lądowiska)
• 4 mld zł dla wzmocnienia i rozwoju polskich przedsiębiorstw zbrojeniowych.

Pozostałe środki (1-2 mld zł) przeznaczone zostaną na projekty z zakresu cyberbezpieczeństwa, badań i rozwoju oraz innowacji.

Około 50% budżetu będzie rozdysponowane na poziomie samorządów w następujących obszarach:

• „Budowa infrastruktury ochrony cywilnej – zostaną zmodernizowane oraz powstaną nowe schrony, systemy łączności, infrastruktura krytyczna (np. wodna), które zwiększą odporność miast i społeczności lokalnych na sytuacje kryzysowe.
• Rozwój polskiego nowoczesnego przemysłu działającego na rzecz bezpieczeństwa i obronności – środki trafią do zakładów związanych z sektorem obronności i producentów komponentów, wspierając tworzenie nowych, dobrze płatnych miejsc pracy, zwłaszcza w mniejszych ośrodkach.
• Infrastruktura dual-use – fundusz umożliwi budowę i modernizację dróg, linii kolejowych, mostów i tuneli kolejowego, które w czasie pokoju służą mieszkańcom, a w razie potrzeby mogą wspierać mobilność wojskową.
• Cyberbezpieczeństwo – inwestycje obejmą rozbudowę systemów cyberbezpieczeństwa chroniących infrastrukturę krytyczną, systemów ochrony danych oraz tworzenie bezpiecznych centrów przetwarzania i przechowywania informacji na terenie Polski.”[1].

Pierwsze nabory wniosków o wsparcie zaplanowano na początek 2026 r. Co istotne, powstanie powiązana z Bankiem Gospodarstwa Krajowego spółka specjalnego przeznaczenia, na której konto trafią środki FBO – umożliwi to wykorzystanie pieniędzy również po zakończeniu KPO w 2026 r.

Kto może zostać beneficjentem Funduszu?

Fundusz jest otwarty dla szerokiego spektrum podmiotów, zarówno publicznych, jak i prywatnych, w tym samorządów, jednostek naukowych i przedsiębiorstw. Kluczowym kryterium jest powiązanie projektu z celami bezpieczeństwa lub obronności, co nie oznacza, że beneficjent musi być typowym producentem uzbrojenia. Dofinansowanie mogłyby otrzymać np.:

• przedsiębiorstwa z sektora ICT i cyberbezpieczeństwa,
• firmy tworzące komponenty do systemów wojskowych (np. sensory, optyka, elektronika),
• producenci technologii bezzałogowych (drony, robotyka),
• startupy rozwijające sztuczną inteligencję z zastosowaniami obronnymi,
• firmy zajmujące się logistyką, transportem i mobilnością militarną,
• przedsiębiorstwa pracujące nad materiałami nowej generacji, lekkimi kompozytami czy technologiami kamuflażu.

Oprócz naborów skierowanych bezpośrednio do przedsiębiorców mogą oni odnaleźć dla siebie przestrzeń również w pozostałych priorytetach, jak technologie dual-use, infrastruktura krytyczna czy ochrony cywilnej.

Infrastruktura ochrony cywilnej

Infrastruktura ochrony cywilnej to wszelkie obiekty, systemy i usługi, które mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa i ochrony ludności w czasie kryzysów, klęsk żywiołowych i wojennych. Obejmuje to między innymi schronienia, magazyny, systemy alarmowe, środki transportu, łączności i zaopatrzenia.

Podstawowe elementy infrastruktury ochrony cywilnej to:

• obiekty zbiorowej ochrony: schrony, miejsca doraźnego schronienia, które są niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa ludności w czasie zagrożeń,
• zasoby materiałowe: magazyny z żywnością, wodą, lekarstwami, sprzętem ratowniczym i innymi środkami niezbędnymi do udzielenia pomocy poszkodowanym,
• systemy alarmowania i powiadamiania: głośniki, strony internetowe, media społecznościowe, które informują ludność o zagrożeniach,
• zasoby transportowe: samochody, autobusy, pojazdy specjalistyczne, które służą do ewakuacji i transportu poszkodowanych,
• zasoby łączności: telefony, radiotelefony, sieć internetowa, które umożliwiają komunikację w czasie kryzysu,
• usługi publiczne: szpitale, apteki, stacje benzynowe, które są niezbędne do funkcjonowania społeczności,
• systemy ochrony przed zagrożeniami CBRN (chemiczne, biologiczne, radiologiczne i nuklearne): sprzęt, odzież ochronna i inne środki, które są niezbędne do zabezpieczenia przed skażeniami chemicznymi, biologicznymi, radiacyjnymi i nuklearnymi.

Rozwój i modernizacja infrastruktury ochrony cywilnej:

• budowa i modernizacja obiektów zbiorowej ochrony: budowa nowych schronów, modernizacja istniejących,
• uzupełnianie zasobów materiałowych: zwiększanie zapasów żywności, wody, lekarstw,
• wzmocnienie służb ratowniczych: modernizacja sprzętu, zwiększenie liczby osób w służbach ratowniczych,
• szkolenia i edukacja: odbieranie szkoleń przez samorządowców, służby ratownicze, personel obrony cywilnej,
• rozbudowa systemów alarmowania i powiadamiania: inwestycje w nowoczesne systemy informacyjne.

Infrastruktura krytyczna

Infrastruktura krytyczna to wszystkie systemy i obiekty (zarówno fizyczne, jak i cyfrowe), które są kluczowe dla funkcjonowania państwa i społeczeństwa. Jej zniszczenie lub zakłócenie działania mogłoby poważnie zagrozić:

• bezpieczeństwu narodowemu,
• zdrowiu lub życiu obywateli,
• porządkowi publicznemu,
• gospodarce,
• środowisku,

– i wywołać paraliż funkcjonowania państwa, chaos społeczny, przerwy w dostawach prądu, wody, żywności, zagrożenie życia i zdrowia ludzi.

W Polsce kwestie związane z infrastrukturą krytyczną reguluje Ustawa o zarządzaniu kryzysowym (Dz.U. 2007 Nr 89 poz. 590),  definiując ją jako „systemy oraz wchodzące w ich skład funkcjonalnie powiązane obiekty, urządzenia, instalacje i usługi kluczowe dla bezpieczeństwa państwa i jego obywateli” oraz Plan Ochrony Infrastruktury Krytycznej rejestr IK, nadzorowany przez Rządowe Centrum Bezpieczeństwa.

Przykłady infrastruktury krytycznej:

Energetyka:

• elektrownie,
• sieci elektroenergetyczne i stacje transformatorowe,
• gazociągi i sieci przesyłowe.

Woda i środowisko:

• stacje uzdatniania wody,
• oczyszczalnie ścieków,
• systemy wodociągowe.

Ochrona zdrowia:

• szpitale i systemy ratownictwa medycznego,
• magazyny leków i szczepionek.

Telekomunikacja i IT:

• sieci telefonii komórkowej i stacjonarnej,
• stacje bazowe, serwerownie,
• centra danych i systemy IT administracji publicznej.

Transport i logistyka:

• porty morskie, lotniska, terminale kolejowe,
• autostrady, mosty, tunele,
• magazyny paliw i żywności.

Administracja i finanse:

• instytucje państwowe (np. MON, MSWiA, NBP),
• systemy płatności, giełdy, banki.

Czy przedsiębiorstwo prywatne może stać się częścią infrastruktury krytycznej?

Tak, może, jeśli spełnienia odpowiednie warunki. Zobrazujemy to na przykładzie uczestników rynku energii wiatrowej.

• Łańcuch dostaw:
  • dostarcza kluczowe komponenty dla strategicznych farm wiatrowych (np. offshore lub dużych instalacji przyłączonych do sieci przesyłowej),
  • obsługuje elementy, bez których produkcja energii może zostać zakłócona – np. brak przekładni, kabli HV, systemów sterowania = przestój farmy.
  • zawiera systemy IT/OT do zarządzania logistyką lub produkcją, które: wpływają na ciągłość dostaw komponentów, są celem potencjalnych ataków (np. ransomware), podlegają ustawie KSC (np. platformy ERP, SCADA, WMS).
• Producent energii:
  • zasila sieć przesyłową lub dystrybucyjną na większą skalę, a jej wyłączenie miałoby wpływ na bezpieczeństwo energetyczne regionu lub kraju (np. duża farma offshore, jak Baltic Power),
  • jest objęty planami obrony cywilnej, zarządzania kryzysowego lub Krajowego Planu Ochrony Przed Inundacją i Katastrofami, czyli został formalnie uznany przez odpowiedni organ (np. Rządowe Centrum Bezpieczeństwa, operator systemu przesyłowego),
  • obsługuje go system informatyczny lub telekomunikacyjny, który jest wymagany do jego działania, jest istotny dla bezpieczeństwa dostaw energii, podlega przepisom ustawy o Krajowym Systemie Cyberbezpieczeństwa (KSC).
• Prosument/konsument:
  • zasila lub wspiera działanie obiektów o znaczeniu strategicznym, np.: szpitala, jednostki wojskowej, centrum zarządzania kryzysowego,
  • jest częścią spółdzielni lub klastra energii zintegrowanego z systemem obrony lub bezpieczeństwa, np. dostarcza rezerwowe zasilanie dla infrastruktury publicznej,
  • korzysta z systemów ICT (Information and Communications Technology, np. EMS, smart metering), które: sterują przepływem energii w czasie rzeczywistym, współpracują z infrastrukturą sieciową (DSO/OSP), podlegają ustawie KSC jako operatorzy ICT lub punkt styku.
  • Prosument/konsument nie będzie traktowany jako IK, jeśli:
    • ma instalację o małej mocy (np. mikroinstalacja 3–10 kW),
    • wytwarza energię wyłącznie na potrzeby własne,
    • nie ma znaczenia dla ciągłości funkcjonowania infrastruktury publicznej.

Technologie dual-use

FBP kłaść będzie nacisk na rozwój technologii podwójnego zastosowania, tzw. „dual-use”. Termin odnosi się do rozwiązania technicznego, które może być legalnie wykorzystywane np. w przemyśle, medycynie, lotnictwie, komunikacji, ale także może być użyte w celach wojskowych, np. do produkcji broni, systemów obrony, nadzoru lub cyberataków. Technologie dual-use to szansa dla przedsiębiorstw z sektora cywilnego, które mogą wejść w sektor obronności bez konieczności produkcji broni. W praktyce oznacza to, że firma zajmująca się np. dronami rolniczymi lub analizą obrazu może – przy odpowiednich modyfikacjach – tworzyć systemy wspierające wojsko lub służby.

Przykłady technologii dual-use

• Obszar technologiczny: drony.

Zastosowanie cywilne: fotografia, rolnictwo, logistyka.

Zastosowanie wojskowe: rozpoznanie, wsparcie ogniowe, logistyka pola walki.

• Obszar technologiczny: satelity i komunikacja.

Zastosowanie cywilne: GPS, łączność, pogoda.

Zastosowanie wojskowe: systemy kierowania, wywiad satelitarny.

• Obszar technologiczny: AI i przetwarzanie danych.

Zastosowanie cywilne: diagnostyka medyczna, analiza danych.

Zastosowanie wojskowe: rozpoznanie celów, autonomiczne systemy bojowe.

• Obszar technologiczny: sensory, radary, lidar.

Zastosowanie cywilne: samochody autonomiczne, meteorologia.

Zastosowanie wojskowe: detekcja celów, naprowadzanie broni.

• Obszar technologiczny: biotechnologia

Zastosowanie cywilne: produkcja szczepionek, biosensory.

Zastosowanie wojskowe: szybka diagnostyka chorób w warunkach pola walki.

• Obszar technologiczny: cyberbezpieczeństwo .

Zastosowanie cywilne: ochrona danych osobowych, firmowych.

Zastosowanie wojskowe: ochrona systemów dowodzenia, cyberwojna.

• Obszar technologiczny: materiały zaawansowane.

Zastosowanie cywilne: komponenty przemysłowe, lotnictwo.

Zastosowanie wojskowe: pancerze, pociski, osłony przeciwradarowe.

Szansa dla sektora obronności

Fundusz Bezpieczeństwa i Obronności będzie jednym z najważniejszych narzędzi wspierających transformację i rozwój przemysłu obronnego oraz sektora innowacyjnych technologii w Polsce. Dla wielu przedsiębiorstw – także tych spoza tradycyjnego przemysłu zbrojeniowego – stanowi on unikalną szansę na pozyskanie finansowania i rozwój projektów o strategicznym znaczeniu dla bezpieczeństwa kraju. W perspektywie najbliższych lat fundusz ten może stać się motorem napędowym nie tylko dla sektora zbrojeniowego, ale również dla innowacyjnych technologii możliwych do wykorzystania w dziedzinie obronności.

[1] https://www.gov.pl/web/fundusze-regiony/fundusz-bezpieczenstwa-i-obronnosci-wesprze-inwestycje-samorzadowe – dostęp na dzień 09/06/2025 r.