Z perspektywy podatku u źródła (WHT) decydujące znaczenie ma to, jaki podmiot pierwotnie udzielił pożyczki, a sam fakt, że doszło do późniejszej zmiany wierzyciela, przez którą to odsetki zaczęto spłacać bezpośrednio na rzecz banku, nie spełnia przesłanek pozwalających na niepobieranie podatku WHT na tej podstawie – orzekł Naczelny Sąd Administracyjny.
Kontekst sporu
Sprawa dotyczyła polskiej Spółki, która zaciągnęła pożyczkę od swojego duńskiego udziałowca (dalej: Udziałowiec), który to z kolei środki na udzielenie tej pożyczki pozyskał w ramach kredytu otrzymanego od banku z siedzibą w Finlandii (dalej: Bank). Po pewnym czasie, na mocy zawartego porozumienia, Spółka, Udziałowiec i Bank uzgodnili, że w rolę wierzyciela wspomnianej pożyczki w miejsce Udziałowca wstąpi Bank. Sprawiło to, że Spółka zaczęła spłacać odsetki z jej tytułu bezpośrednio na rzecz Banku.
Samą czynność przejęcia pożyczki, Bank i Udziałowiec rozliczyli miedzy sobą odrębnie. Z kolei Bank i Spółka, w związku z tym przejęciem, sformułowali na nowo umowę tej pożyczki, w której ustalili warunki i terminy spłat (w tym oprocentowanie), natomiast kwota udzielonej pożyczki pozostała bez zmian. Warto podkreślić, że Spółka uzyskała od Banku finlandzki certyfikat rezydencji podatkowej, a ponadto posiadała udokumentowany fakt, że Bank prowadzi faktyczną działalność gospodarczą i jest rzeczywistym właścicielem spłacanych odsetek. Ponadto, w żadnym roku podatkowym suma tych spłat odsetkowych nie przekraczała łącznie 2 mln zł.
Zdaniem Spółki odsetki od pożyczki spłacane na rzecz Banku podlegały wyłączeniu z podatku u źródła w Polsce na podstawie art. 11 ust. 3 lit. d polsko-fińskiej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania (dalej: UPO PL-FI). Mówiąc w skrócie, zgodnie z tym przepisem, jeżeli odsetki są wypłacane z tytułu jakiekolwiek pożyczki udzielonej przez bank, to podlegają one opodatkowaniu wyłącznie w państwie właściwym dla podmiotu, który te odsetki otrzymuje.
W celu potwierdzenia swojego stanowiska, Spółka wystąpiła z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej. Spółka argumentowała m.in., że skoro w jej przypadku odbiorcą odsetek został Bank, to niezależnie od tego kto pierwotnie pożyczki udzielił, od momentu zmiany wierzyciela zobowiązanie istnieje już tylko pomiędzy nią a Bankiem. Z tego względu, w ocenie Spółki, spełniona została przesłanka do zastosowania ww. przepisu, przez co wypłata odsetek przez Spółkę do Banku z tytułu rzeczonej pożyczki nie podlega w Polsce pod podatek u źródła.
Stanowisko fiskusa
W interpretacji indywidualnej z 30 marca 2022 r. (sygn. 0111-KDIB1-2.4010.15.2022.2.BD), Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej nie zgodził się ze stanowiskiem Spółki, podkreślając przy tym, że wyłączenie z art. 11 ust. 3 lit. d UPO PL-FI, wyraźnie dotyczy jedynie pożyczek udzielonych przez bank, a w stanie faktycznym Spółki taka sytuacja ewidentnie nie miała miejsca.
W uzasadnieniu do ww. interpretacji wskazano, że zmiana wierzyciela wynikająca z zawartego porozumienia, nie miała wpływu na okoliczność, że pożyczka ta została udzielona najpierw przez Udziałowca. Zatem, pomimo zmiany wierzyciela, odsetki płacone przez Spółkę nie mają charakteru odsetek od pożyczki udzielonej przez podmiot będący bankiem, bowiem jak wynika ze stanu faktycznego, pożyczka została pierwotnie udzielona przez Udziałowca Spółki.
Tym samym, zdaniem Dyrektora KIS, w rozpatrywanej sprawie wypłata odsetek z tytułu pożyczki udzielonej najpierw Spółce przez Udziałowca i następnie przejętej przez Bank podlega w Polsce opodatkowaniu podatkiem u źródła. Oznacza to, że na Spółce, jako płatniku WHT, spoczywa obowiązek poboru i uiszczenia podatku u źródła z tytułu wypłacanych na rzecz Banku odsetek.
Korzystne podejście w I instancji
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie, wyrokiem z 21 września 2022 r. (sygn. akt I SA/Sz 346/22), nie zgodził się ze stanowiskiem fiskusa i uchylił zaskarżoną przez Spółkę interpretację.
W ocenie sądu I instancji, względem art. 11 ust. 3 lit. d UPO PL-FI należy bazować w głównej mierze na wykładni celowościowej, uwzględniającej gospodarczy kontekst, który uzasadnia stwierdzenie, że celem tego przepisu jest wyłączenie z opodatkowania odsetek wypłacanych instytucjom bankowym, tak aby zapewnić tym podmiotom realną rentowność prowadzonej przez nich działalności. Zatem, zdaniem sądu, o zakresie wyłączenia z podatku WHT nie przesądza sama geneza stosunku zobowiązaniowego (pożyczki), ale jego aktualny kształt podmiotowy, czyli samo to, że odbiorcą odsetek jest bank.
Reasumując, powyższe rozumienie spornego art. 11 ust. 3 lit. d UPO PL-FI prowadzi do krótkiego wniosku, że wyłączeniem tym obejmuje się po prostu odsetki, których odbiorcą jest bank. Zatem, w myśl podejścia prezentowanego przez WSA w Szczecinie, wypłata odsetek przez Spółkę na rzecz Banku nie powinna na mocy postanowień UPO PL-FI podlegać w Polsce pod podatek u źródła.
Finalne rozstrzygnięcie sprawy
Na niekorzyść Spółki, Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 12 sierpnia 2025 r. (sygn. akt II FSK 1512/22), uchylił wydany w I instancji wyrok i przychylił się do stanowiska Dyrektora KIS.
W ocenie NSA treść art. 11 ust. 3 lit. d UPO PL-FI należy interpretować literalnie, a wyłączenie to może mieć zastosowanie jedynie do pożyczki, która zarówno została udzielona przez bank, jak i równocześnie jest spłacana na rzecz banku. W analizowanej sprawie Spółki decydujące znaczenie miała okoliczność, że pierwotnie pożyczki udzielał Udziałowiec, a fakt, że w późniejszym czasie to Bank stał się wierzycielem z tego tytułu nie zmienia kwestii, który podmiot jej de facto udzielił.
Biorąc pod uwagę powyższe, NSA nie podzielił wykładni celowościowej, której dokonał WSA w Szczecinie oraz uznał, że skarga kasacyjna Dyrektora KIS zasługuje na uwzględnienie, gdyż w I instancji dokonano błędnej interpretacji ww. przepisu UPO PL-FI.
Wnioski wynikające z przedmiotowej sprawy
Podsumowując, opisana w tym artykule sprawa jest kolejnym przykładem profiskalnego podejścia na gruncie podatku WHT, którego wykładnia nadaje pierwszeństwo ściśle literalnemu brzmieniu przepisów nad ich gospodarczo uzasadnionym celem, czyli tym który nierzadko jest bardziej korzystny z perspektywy przedsiębiorców.
Przyjęcie wąskiej wykładni w stosunku do art. 11 ust. 3 lit. d UPO PL-FI (ale i do pozostałych analogicznych przepisów zawartych w innych UPO) prowadzi w praktyce do ograniczenia możliwości stosowania tego wyłączenia z podatku u źródła nawet w sytuacjach, gdy faktycznie ekonomicznym beneficjentem odsetek pozostaje instytucja bankowa – co zasadniczo wydaje się być głównym celem danej regulacji.
Choć wyrok WSA w Szczecinie dawał jeszcze nadzieję na umocnienie się bardziej liberalnego, celowościowego podejścia, to ostateczne NSA, podobnie jak Dyrektor KIS, podtrzymują stanowisko wąsko interpretujące zakres omawianego wyłączania z podatku WHT, sprowadzając je tylko do pożyczek, które po pierwsze, zostały pierwotnie udzielone przez bank, a po drugie są spłacane na rzecz banku. Dla płatników WHT (polskich podmiotów) oznacza to konieczność jeszcze większej ostrożności przy transakcjach finansowych z udziałem zagranicznych instytucji bankowych, a w szczególności pilnowania, który podmiot pierwotnie pełnił rolę wierzyciela pożyczki czy kredytu.
