W okresie epidemii / zagrożenia epidemiologicznego w związku z COVID przedsiębiorcy byli uprawnieni do otrzymania wsparcia (po spełnieniu określonych warunków), m. in. w postaci zwolnienia od opłacania składek na ubezpieczenia społeczne zatrudnionych pracowników do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) oraz dofinansowania do wynagrodzeń i składek na ubezpieczenia społeczne od tych wynagrodzeń z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP). Przedsiębiorcy, którzy uzyskali wsparcie z obydwu ww. źródeł często otrzymują wydawane przez Wojewódzkie Urzędy Pracy (WUP) decyzje nakazujące zwrot otrzymanej pomocy z FGŚP. Decyzje te często nie utrzymują się jednak w toku postępowania odwoławczego i są uchylane przez sądy administracyjne, a niekiedy nawet samorządowe kolegia odwoławcze (SKO).
Wsparcie na podstawie ustawy covidowej
Na podstawie przepisów ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020 r. poz. 374 ze zm.) (ustawa covidowa) przedsiębiorcy mogli ubiegać się m. in. o następujące wsparcie:
- Na podstawie art. 15g – o dofinansowanie wynagrodzeń oraz składek na ubezpieczenia społeczne (w części należnej od pracodawcy) od tych dofinansowanych wynagrodzeń pracowników objętych przestojem ekonomicznym / obniżonym wymiarem czasu pracy w następstwie wystąpienia COVID-19, ze środków FGŚP;
- Na podstawie art. 15gg – o dofinansowanie wynagrodzeń oraz składek na ubezpieczenia społeczne (w części należnej od pracodawcy) od tych dofinansowanych wynagrodzeń pracowników nieobjętych przestojem / przestojem ekonomicznym / obniżonym wymiarem czasu pracy, w następstwie wystąpienia COVID-19, ze środków FGŚP;
- Na podstawie art. 31zo – zwolnienie z obowiązku opłacania nieopłaconych należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, na ubezpieczenie zdrowotne, na Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych lub Fundusz Emerytur Pomostowych, należnych za okres od dnia 1 marca 2020 r. do dnia 31 maja 2020 r., wykazanych w deklaracjach rozliczeniowych złożonych za ten okres,;
- Na podstawie art. 31 zy – zwolnienie z obowiązku opłacania nieopłaconych należności z tytułu ww. składek za inne okresy (przepis upoważaniający Radę Ministrów do wydania przepisów wykonawczych).
Stanowisko organów administracji
Powołując się na brzmienie art. 15g ust. 18, art. 15ga ust. 3 pkt 3, art. 15gg ust. 7 czy art. 15zzb ust. 12 ustawy covidowej oraz stanowisko Ministra Rodziny i Polityki Społecznej (dysponenta FGŚP), organy administracyjne stoją na stanowisku, że w zakresie podwójnego dofinansowania składek na ubezpieczenia społeczne, zgodnie z art. 15gg ust. 7 ustawy covidowej, jeden podmiot może otrzymać pomoc z FGŚP tylko wtedy, gdy nie otrzymał wsparcia w odniesieniu do tych samych pracowników w zakresie takich samych tytułów wypłat na rzecz ochrony miejsc pracy. Organy te wskazują, że niedozwolone jest łączenie wsparcia wynikającego z art. 15g i art. 15gg oraz art. 31zy i 31zo ustawy covidowej. Ich zdaniem, przedmiotowe instrumenty pomocy mają charakter konkurencyjny, a przedsiębiorca zobowiązany jest do wyboru jednego rozwiązania (z zastrzeżeniem, że może on wybrać najkorzystniejsze dla siebie). Organy administracji uznają, że wskazane wyżej wsparcie można otrzymać maksymalnie na 3 miesiące, przy czym jest to okres świadczeń wspólny dla wszystkich wymienionych kategorii wsparcia.
Identyfikując takie sytuacje, organy często wydają decyzje nakazujące zwrot wsparcia udzielonego na mocy art. 15g oraz art. 15gg ustawy covidowej.
Orzecznictwo sądów administracyjnych
Sądy administracyjne, w tym Naczelny Sąd Administracyjny (NSA), potwierdzają prawidłowość stanowiska pozytywnego dla przedsiębiorców. Wskazują one, iż w przypadku złożenia wniosków o przyznanie pomocy na podstawie różnych przepisów ustawy covidowej, pomoc w postaci dofinansowania wynagrodzeń za pracę oraz składek na ubezpieczenia społeczne przysługuje w stosunku do wynagrodzeń tych samych pracowników na podstawie poszczególnych przepisów prawa, tj. za więcej niż jeden (wspólny) 3-miesięczny okres rozliczeniowy (tak m. in. NSA w wyroku z dnia 27 kwietnia 2022 r., sygn. akt I GSK 251/22). Innymi słowy, przepisy ustawy covidowej, w szczególności dotyczące wskazanych form wsparcia, nie przewidują łącznego 3-miesięcznego terminu (okresu) dla wszystkich świadczeń, który mógłby stanowić łączny limit dla ich udzielenia.
Żaden z przepisów ustawy covidowej nie wskazuje, że przyznanie pomocy na podstawie art. 15g lub art. 15gg wyłącza przyznanie pomocy na podstawie art. 31zy lub 31zo tej ustawy covidowej, w tym względem tych samych pracowników (tak m. in. NSA w wyrokach z dnia 8 stycznia 2023 r., sygn. akt I GSK 105/222 marca 2022 r., sygn. akt I GSK 21/22, I GSK 19/22 oraz z dnia 27 kwietnia 2022 r., sygn.. akt I GSK 284/22).
Interpelacja poselska
Powyższa rozbieżność pomiędzy podejściem WUP oraz sądów administracyjnych została dostrzeżona również przez polityków. Zostało bowiem złożone zapytanie nr 409 do ministra rodziny, pracy i polityki społecznej w sprawie konieczności zwrotu przez przedsiębiorców środków przekazanych przez wojewódzkie urzędy pracy na podstawie przepisów ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.
Niestety odpowiedź na tę interpelację nie została dotychczas udzielona – w dniu 18 listopada 2024 r. po raz siódmy (sic!) przedłużono termin na udzielono odpowiedzi (źródło: https://www.sejm.gov.pl/sejm10.nsf/interpelacja.xsp?typ=ZAP&nr=409 – dostęp dnia 6 grudnia 2024 r.).
Podsumowanie
Uwzględniając powyższe, przedsiębiorcy, którzy otrzymają decyzję zobowiązującą do zwrotu dofinansowania do wynagrodzeń i składek na ubezpieczenia społeczne uzyskanego w związku z COVID powinni rozważyć złożenie odwołania. Szanse na uzyskanie pozytywnego dla nich rozstrzygnięcia, w tym na etapie SKO, są wysokie.
