Wprowadzenie: nowelizacja przepisów i nowe zasady gry
Od 1 stycznia 2025 r. obowiązują nowe zasady kwalifikacji budynków i budowli dla celów podatku od nieruchomości, wynikające z nowelizacji ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (u.p.o.l.). Zmiany wprowadzono po wyroku Trybunału Konstytucyjnego (SK 14/21), zastępując w większości przypadków odesłania do Prawa budowlanego autonomicznymi definicjami podatkowymi. Nowe przepisy regulują m.in. klasyfikację infrastruktury elektroenergetycznej, w tym obiektów z transformatorami, ale pierwsze interpretacje pokazują, że w praktyce nadal możliwe są rozbieżne oceny podobnych przypadków.
Dla większej przejrzystości poniżej przedstawiono oddzielnie zasady opodatkowania obiektów, w których znajduje się transformator, oraz zasady opodatkowania samego transformatora.
Opodatkowanie obiektu zawierającego transformator – kiedy mamy do czynienia z budynkiem?
Kiedy stacja jest budynkiem
Jeśli transformator znajduje się w obiekcie spełniającym definicję budynku wg nowej u.p.o.l. – czyli posiadającym fundament, ściany, dach, trwałe związanie z gruntem i wydzielenie przestrzeni – to opodatkowaniu podlega powierzchnia użytkowa tego obiektu. Typowe przykłady to stacja kontenerowa na fundamencie (trafostacja kontenerowa) lub obiekty murowane (np. trafostacje wieżowe). W takiej sytuacji podatek naliczany jest od powierzchni według stawek dla budynków związanych z działalnością gospodarczą (w 2025 r. maksymalnie 34 zł/m²).
Takie rozumienie przepisów potwierdza interpretacja Wójta Gminy Izbicko z 5 maja 2025 r.: „Tym samym, trwałe powiązanie kontenerów z betonowymi fundamentami, stanowiącymi jednocześnie tace ociekowe oraz umieszczenie tak przygotowanych kontenerów poniżej gruntu, stanowi trwałe związanie z gruntem. Oznacza to, że opisane w stanie faktycznym obiekty kontenerowe, wypełniają definicję budynku i podlegają opodatkowaniu od powierzchni użytkowej.”
Gdy obiekt nie spełnia definicji budynku
W sytuacjach, gdy konstrukcja nie spełnia warunków z u.p.o.l. – np. brak fundamentu lub ścian – stacja może zostać uznana za budowlę, opodatkowaną od wartości początkowej (stawka 2%). Może to dotyczyć np. stacji kontenerowych nieposadowionych na fundamencie, czy transformatorów słupowych. Wówczas opodatkowaniu podlega wartość odpowiednio kontenera czy słupa. W takim przypadku zasadna może być jeszcze weryfikacja, czy dany obiekt, został wzniesiony w wyniku prac budowlanych oraz czy jest trwale związany z gruntem. W szczególności w zakresie ostatniego warunku (za trwałe połączenie z gruntem uważa się, takie połączenie obiektu budowlanego z gruntem, które zapewnia temu obiektowi stabilność i możliwość przeciwdziałania czynnikom zewnętrznym niezależnym od działania człowieka, mogącym zniszczyć lub spowodować przemieszczenie lub przesunięcie się obiektu budowlanego na inne miejsce) – rodzi on pole do dyskusji z organami podatkowymi i już obserwujemy rozbieżne stanowiska podatników i organów podatkowych, które rozstrzygnięcie znajdą zapewne dopiero przez sądami administracyjnymi.
Opodatkowanie samego transformatora – czy może być uznany za budowlę?
Transformator jako urządzenie techniczne (bez obudowy)
Samodzielny transformator, umieszczony bezpośrednio na fundamencie lub platformie, nie jest budynkiem ani budowlą w sensie prawnym. Przepisy u.p.o.l. wyraźnie wskazują, że urządzenia techniczne nie stanowią części budynku, nawet jeśli są z nim trwale związane. Nie zostały one również wymienione wprost w załączniku 4 do u.p.o.l., który zawiera katalog obiektów stanowiących budowlę (m.in. linia elektroenergetyczna, linia kablowa wraz z podbudową słupową czy fundamentem).
Niemniej transformator może zostać opodatkowany jako część budowli, jeśli spełnia definicję urządzenia budowlanego, czyli stanowi urządzenie techniczne, bezpośrednio związane z budynkiem lub obiektem wymienionym w załączniku 4, niezbędne do ich użytkowania zgodnie z przeznaczeniem.
W innym wypadku opodatkowaniu może podlegać tylko fundament pod transformatorem (jeśli oczywiście taki posiada).
W praktyce oznacza to sam transformator nie jest przedmiotem opodatkowania, o ile nie zostanie uznany za budowlę (np. jako część linii elektroenergetycznej z załącznika nr 4 do u.p.o.l.).
Transformator jako część infrastruktury sieciowej
Transformator zainstalowany na słupie lub jako integralna część sieci elektroenergetycznej nie jest opodatkowany odrębnie. Można spotkać się z podejściem, że wartość całej sieci (w tym słupów, linii, izolatorów) stanowi podstawę opodatkowania jako budowli, a wartość aparatury elektrycznej (w tym transformatora) wliczana jest pośrednio, ale nie oddzielnie wykazywana.
Takie stanowisko można spotkać w interpretacji Burmistrza Gogolina z 6 maja 2025 r., który uznał transformatory zainstalowane w budynkach przemysłowych za urządzenia budowlane podlegające opodatkowaniu od wartości, ponieważ służą one sieci wewnętrznej zakładu i są bezpośrednio związane z linią energetyczną i niezbędne do jej używania zgodnie z przeznaczeniem.
W mojej ocenie jest to podejście mocno dyskusyjne. Ustawodawca świadomie zdefiniował zakres opodatkowania w przypadku sieci ograniczając go wyłącznie do linii energetycznych i jej elementów (np. podbudowy słupowej). Rozszerzenie o transformatory byłoby wykładnią rozszerzającą, która na gruncie podatków jest niedopuszczalna. Ponadto, także uznanie, że transformator pełni funkcję służebną, czyli jest niezbędny do użytkowania linii energetycznej zgodnie z przeznaczeniem jest nieuzasadniony. Transformator ma inny cel niż linia. Linia służy do „transportowania” energii, natomiast transformator modyfikuje parametry energii. Mogą one zatem funkcjonować niezależnie od siebie.
Podobne stanowisko zajął, w powołanej już wcześniej interpretacji Wójt Gminy Izbicko, stwierdzając: Jak wynika z przedstawionego stanu faktycznego, wymienione urządzenia służą całej działalności (…) Spółki. Tym samym, wobec braku powiązania urządzeń z jednym, konkretnym obiektem budowlanym, nie można uznać ich za urządzenia budowlane w myśl art. 1a ust. 1 pkt 2 lit. c UPiOL.
Podsumowanie: transformator – raz budowla, raz nieopodatkowany
Nowelizacja u.p.o.l. z 2024 r. przyniosła większą jasność definicyjną, ale jednocześnie ujawniła złożoność problemu opodatkowania transformatorów, która ciągle nie znalazła jednoznacznego rozstrzygnięcia. W praktyce:
- sam transformator – zasadniczo nieopodatkowany; możliwość uznania go za urządzenie budowlane jest sporna.
- opodatkowaniu może podlegać część budowlana – np. fundament lub konstrukcja nośna.
- stacja lub obudowa – może być budynkiem (opodatkowanie od powierzchni) lub budowlą (opodatkowanie od wartości).
- decydujące znaczenie mogą mieć: sposób posadowienia, funkcja urządzenia i dokumentacja techniczna.
Z uwagi na niejednolitość praktyki interpretacyjnej, podatnicy powinni analizować indywidualnie każdą instalację i w razie wątpliwości występować o interpretacje indywidualne, powołując argumenty wspierające swoje stanowisko. W przeciwnym razie ryzykują zaniżenie lub zawyżenie zobowiązań podatkowych. Niestety, z uwagi na dużą liczność organów podatkowych (ponad 2500 gmin w Polsce) i jednocześnie długi czas rozpatrywania skarg przez sądy administracyjne (obecnie znacznie ponad 5 lat) na wykształcenie praktyki przyjdzie nam jeszcze poczekać.
