Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało obszerną nowelizację kodeksu karnego, która w sposób zdecydowany zaostrza kary za najpoważniejsze przestępstwa, w tym m.in. za oszustwa związane z fakturami VAT.
Celem przygotowanej nowelizacji jest zaostrzenie kar za liczne przestępstwa gospodarcze, a także penalizacja niektórych nowych rodzajów przestępstw takich jak np. dokonywanie transakcji cudzą kartą płatniczą albo dokonywanie internetowych przelewów z konta innej osoby bez zgody właściciela.
Podrabianie, przerabianie, fałszowanie
Nowelizacja przewiduje również zaostrzenie kar za fałszowanie faktur VAT. Dziś jest tak, że w sytuacji, gdy dochodzi do fałszowania faktur (kodeks mówi o podrabianiu lub przerabianiu faktury oraz fałszowaniu faktur VAT) na wielką skalę sprawcy grozi od 5 do 15 lat lub 25 lat więzienia. Odpowiednie przepisy znajdują się w art. 277a kodeksu karnego i zaczęły w tym kształcie obowiązywać w marcu 2017 roku. Są to zatem stosunkowo nowe regulacje. Wcześniej fałszowanie faktur VAT było traktowane jako fałszowanie dokumentów (art. 270 k.k.), za co groziła kara grzywny albo kara ograniczenia lub pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. W marcu 2017 roku nastąpiło zatem znaczące zaostrzenie kar za fałszowanie faktur.
Zdaniem Ministerstwa Sprawiedliwości, takie ukształtowanie kar nie pozwala jednak karać sprawców takich fałszerstw w sposób adekwatny do przewinienia. Kara może być bowiem kształtowana w sposób elastyczny jedynie w przedziale między 5 a 15 lat. Stąd propozycja kolejnej zmiany. Po nowelizacji, osobę fałszującą faktury na wielką skalę będzie można skazać od 5 do 25 lat więzienia (a w przypadkach mniejszej wagi na 5 lat). Według MS pozwoli to karać takich sprawców w bardziej elastyczny sposób. Daje bowiem możliwość wymierzania kar w przedziale między 15 a 25 lat, co obecnie możliwe nie jest.
Teraz kodeks karny przewiduje dwa rodzaje przestępstw związanych z fakturami VAT. Pierwszy opisany jest w art. 270a kodeksu karnego. Wynikają z niego kary dla osób, które w celu użycia za autentyczną, podrabiają lub przerabiają fakturę w zakresie okoliczności faktycznych mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej lub jej zwrotu albo zwrotu innej należności o charakterze podatkowym lub takiej faktury jako autentycznej używają. Co do zasady grozi za to kara od 6 miesięcy do 8 lat pozbawienia wolności. Drugie opisane jest w art. 271a kodeksu karnego. Ten przepis przewiduje z kolei kary dla osób, które wystawiają fakturę lub faktury, zawierające kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest znaczna, poświadczając nieprawdę co do okoliczności faktycznych mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej lub jej zwrotu albo zwrotu innej należności o charakterze podatkowym lub jeśli takiej faktury lub faktur używają. Kara jest identyczna, jak w pierwszym przypadku. Do zaostrzenia kary w obydwu tych przypadkach dochodzi w momencie, gdy przestępstwa te dotyczą faktur zawierających kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest większa niż dziesięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości (art. 277a kodeksu karnego). To właśnie wtedy kara może wynieść od 5 do 15 lat lub 25 lat pozbawienia wolności, zaś po nowelizacji będzie mogła być orzeczona w przedziale od 5 do 25 lat pozbawienia wolności. Przy czym zgodnie z regułami kodeksowymi, o mieniu znacznej wartości mówimy wówczas, gdy wartość tego mienia przekracza 200 tys. zł. Dwudziestokrotność tej kwoty to 4 mln zł. Niemniej w zaleceniach dla prokuratorów stwierdza się, że o fałszowaniu faktur na wielką skalę możemy mówić faktycznie dopiero wtedy, gdy dotyczy to kwot powyżej 10 mln zł (wtedy dopiero prokuratorzy mają wnioskować o kary przekraczające 8 lat).
Wytyczne dla prokuratorów
Przypomnijmy, że wytyczne dla prokuratorów zostały wydane przez prokuratora generalnego po raz pierwszy 10 sierpnia 2017 roku (PK I BP 024.13.2017). Dotyczyły one kwestii związanych z fałszowaniem faktur VAT. Kolejne wytyczne zostały wydane w marcu 2018 roku i dotyczą karania za przestępstwa gospodarcze i finansowe, w tym właśnie za fałszowanie faktur. O ich przekazaniu poinformowała Prokuratura Krajowa. Z zaleceń tych wynika, że przy sporządzaniu wniosków do sądów o wymierzenie kar za przestępstwa gospodarcze lub finansowe prokuratorzy mają brać pod uwagę przede wszystkim wysokość wyrządzonej szkody. Prokuratorzy mają wnioskować o kary pozbawienia wolności w górnych granicach:
- 3 lata pozbawienia wolności, gdy wartość wyrządzonej szkody przekracza 200 tys. zł
- 5 lat pozbawienia wolności, gdy wartość wyrządzonej szkody przekracza 1 mln zł
- 7 lat pozbawienia wolności, gdy wartość wyrządzonej szkody przekracza 5 mln zł
- 10 lat pozbawienia wolności, gdy wartość wyrządzonej szkody przekracza 10 mln zł.
Przy czym zgodnie z zaleceniem Prokuratora Krajowego, zasadą powinno być wnioskowanie o karę pozbawienia wolności bez warunkowego jej zawieszenia.
Warto zauważyć, że różnica pomiędzy przerobieniem a podrobieniem dokumentu jest zasadnicza. Podrobienie to wykreowanie dokumentu w sposób, który stwarza pozory, że pochodzi ona od innego podmiotu niż ten, który go rzeczywiście wystawił. Przerobienie dokumentu to z kolei nieuprawniona zmiana treści dokumentu (tu faktury) przez osobę, która nie jest do dokonywania takich zmian uprawniona.
Zmiany w k.k.s.
Nowelizacja kodeksu karnego to nie jedyne zmiany zaostrzające kary dla podatników. Równocześnie z kodeksem karnym nowelizowany jest bowiem kodeks karny skarbowy (k.k.s.). Również ta nowelizacja przygotowana została przez Ministerstwo Sprawiedliwości. Musimy pamiętać, że także k.k.s. przewiduje kary za nierzetelne wystawianie faktur. Przewiduje to art. 62 k.k.s.
Zgodnie z jego przepisami:
- kto wbrew obowiązkowi nie wystawia faktury lub rachunku za wykonanie świadczenia, wystawia je w sposób wadliwy albo odmawia ich wydania, podlega karze grzywny do 180 stawek dziennych
- kto fakturę lub rachunek wystawia w sposób nierzetelny albo takim dokumentem posługuje się, podlega karze grzywny do 240 stawek dziennych.
Po nowelizacji przepisy mają przewidywać, że w drugim ze wskazanych przypadków sąd stosuje nadzwyczajne obostrzenie kary, jeżeli kwota podatku wynikająca z faktury lub rachunku albo suma kwot podatku wynikająca z faktur lub rachunków jest znacznej wartości. Nowe przepisy przewidują ponadto, że za wystawanie i posługiwanie się fikcyjnymi fakturami groził będzie zakaz prowadzenia działalności gospodarczej nawet do 15 lat.
