Z końcem 2021 roku nastąpi odejście od istniejących stóp IBOR, indeksy LIBOR zostaną wycofane, a wskaźniki stóp procentowych (np. WIBOR oraz EURIBOR) przejdą modyfikację metodologii szacowania. Będzie to miało istotny wpływ na dokonywaną w spółkach wycenę instrumentów finansowych oraz rachunkowość zabezpieczeń. Zmieniają się w związku z tym także standardy rachunkowości, w tym m.in. dotyczące instrumentów finansowych, leasingu i ubezpieczeń.
8 czerwca 2016 roku Parlament Europejski uchwalił Rozporządzenie 2016/1011 w sprawie indeksów stosowanych jako wskaźniki referencyjne w instrumentach finansowych i umowach finansowych (tzw. rozporządzenie BMR), które weszło w życie w 2018 roku. W związku z powyższą zmianą do końca 2021 roku muszą również zostać zaktualizowane zasady wyceny instrumentów finansowych opartych dotychczas na wysokości takich stóp jak WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate) czy LIBOR (London Interbank Offered Rate). Rozporządzenie wymaga bowiem, aby wycena dokonywana była w oparciu o stopy procentowe stosowane w rzeczywiście przeprowadzanych transakcjach na danym rynku. Tymczasem indeksy IBOR aktualnie są oparte są oparte na deklaracjach dużych instytucji finansowych i dotyczą wysokości oprocentowania na rynku międzybankowym, co zwiększa ryzyko manipulacji.
Przypomnijmy, że wskaźnik referencyjny oznacza dowolny indeks stanowiący odniesienie do określonej kwoty przypadającej do zapłaty z tytułu instrumentu finansowego lub umowy finansowej lub do określenia wartości instrumentu finansowego bądź jest stosowany do pomiaru wyników funduszu inwestycyjnego w celu śledzenia stopy zwrotu takiego indeksu lub określenia alokacji aktywów z portfela, lub obliczania opłat za wyniki.
W Polsce za opracowywanie oferty wskaźników referencyjnych dla rynku finansowego, zgodnych z wymogami określonymi w Rozporządzeniu BMR (zreformowany WIBOR), odpowiada spółka GPW Benchmark S.A. Podmiot ten na postawie zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego (KNF) jest jednym z administratorów indeksów stóp procentowych. Metodyką wyznaczania nowego wskaźnika (Wskaźnik Kosztu Finansowania – WKF) zajmuje się Instytut Rynku Finansowego. W definiowanie sposobu wdrożenia Reformy IBOR zaangażowany jest ponadto Komitet Stabilności Finansowej oraz KNF.
Jednocześnie prowadzone są prace nad zmianą obecnych stóp bazujących na LIBOR i ich zastąpieniem przez alternatywne stopy wolne od ryzyka (RFR – risk free rate). Spodziewane zaprzestanie przekazywania danych dla indeksów LIBOR przypada na koniec 2021 roku.
Obecnie trwa zarówno proces weryfikacji i akceptacji metodyki wyznaczania stawek WIBOR i WKF przez KNF, jak i proces zbierania informacji od banków na temat zawartych transakcji na potrzeby oszacowania. Zgodnie bowiem z Rozporządzeniem BMR w metodologii wyznaczania nowych stawek – jak już wspomniano – w pierwszej kolejności należy brać pod uwagę wartość faktycznych transakcji na rynku, a dopiero później – w przypadku ich braku – wartość kwotowań (tzw. metoda kaskadowa).
Oprócz przewidywanego dużego wpływu na sektor bankowy, wycofanie stawki LIBOR oraz zmiana w metodyce szacowania innych stawek referencyjnych, ma swoje konsekwencje w zakresie rachunkowości, sprawozdawczości finansowej i podatków. Przede wszystkim konieczna będzie modyfikacja zasad wyceny instrumentów finansowych opartych o aktualne stawki (np. kredyty inwestycyjne czy instrumenty pochodne) i ich wartości księgowej. Zmianie musi także ulec klasyfikacja instrumentów finansowych. Potrzebne będzie także dostosowanie strategii zabezpieczających lub polityki rachunkowości zabezpieczeń. Odejście od stóp IBOR i wprowadzenie nowych wskaźników będzie wymagać znaczącej przebudowy krzywych dyskontowych wykorzystywanych do wyceny (określania) wartości godziwej. Zmiany te również nie pozostaną bez wpływu na podatek odroczony.
Należy także spodziewać się renegocjacji umów związanych ze stawkami IBOR. Będzie to skutkowało między innymi koniecznością aktualizacji dokumentacji cen transferowych i w razie potrzeby dokonania ponownej kalkulacji oprocentowania, w celu weryfikacji, czy przyjęte ustalenia są zgodne z zasadą ceny rynkowej.
Dodatkowo warte podkreślenia jest to, że powyższe zmiany wprowadzone Rozporządzeniem BMR znajdują przełożenie na modyfikacje Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej (MSSF).
Kluczowe zmiany zostały już wprowadzone w standardach MSSF 7 (Instrumenty finansowe: ujawnianie informacji) oraz MSSF 9 (Instrumenty finansowe), a także w MSR 39 (Instrumenty finansowe: ujmowanie i wycena), MSSF 4 (Umowy ubezpieczeniowe) i MSSF 16 (Leasing).
Zmiany te dotyczą kwestii, które mogą wpływać na sprawozdawczość finansową podczas reformy wskaźnika referencyjnego stopy procentowej, w tym skutków zmian umownych przepływów pieniężnych lub powiązań zabezpieczających wynikających z zastąpienia wskaźnika referencyjnego stopy procentowej alternatywną stopą odniesienia (kwestie zastąpienia). Część zmian, przede wszystkim dotyczących dodatkowych ujawnień, obowiązuje już od okresów sprawozdawczych rozpoczynających się po 1 stycznia 2020 roku.
Warto już teraz zidentyfikować wszystkie transakcje, które będą wymagały zmiany stawki referencyjnej oraz rozważyć wdrożenie odpowiednich planów przejściowych. Odkładanie tego na później może bowiem skończyć się tym, że na implementację nowych rozwiązań zabraknie czasu.
