Jednym z rozwiązań wprowadzonych w 2022 roku w ramach preferencji podatkowych stymulujących wzrost innowacyjności polskiej gospodarki jest rozszerzenie obowiązującej od 2016 r. ulgi badawczo-rozwojowej (B+R). Podstawowym elementem analizy w zakresie możliwości skorzystania z ulgi B+R jest zidentyfikowanie aktywności, która spełnia przesłanki uznania jej za działalność B+R. Kluczowym zagadnieniem jest zatem definicja takiej działalności.
Definicja działalności B+R
Zgodnie z definicją, działalność B+R oznacza działalność twórczą, która obejmuje badania naukowe lub prace rozwojowe i jest podejmowana w sposób systematyczny w celu zwiększenia zasobów wiedzy oraz ich wykorzystania do tworzenia nowych zastosowań.
Podwójnie liczone korzyści
Ulga uprawnia podatników do odliczenia od podstawy opodatkowania kosztów poniesionych na działalność B+R tzw. kosztów kwalifikowanych. Preferencja pozwala zatem na osiągnięcie podwójnej, a w niektórych przypadkach nawet potrójnej, korzyści w wyniku odliczenia od podstawy opodatkowania części wydatków pierwotnie zaliczonych do kosztów uzyskania przychodu (z tym zastrzeżeniem, że kwota odliczenia nie może przekroczyć kwoty dochodu uzyskanego przez podatnika z przychodów innych niż przychody z zysków kapitałowych).
Twórczy charakter działalności
Kryterium twórczości należy uznać za spełnione w przypadku działalności człowieka o charakterze kreacyjnym, w wyniku której mamy do czynienia z powstaniem nowego wytworu intelektu. O twórczym charakterze działalności świadczy zatem jej rezultat, który posiada cechę nowości, jednak nie może być wynikiem wyłącznie mechanicznych działań, a określonych procesów myślowych.
Jak wskazano w interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 30 czerwca 2022 r. (sygn. 0111-KDIB1-3.4010.282.2022.2.MBD), twórczy charakter działalności oznacza aktywność, która nastawiona jest na tworzenie nowych i oryginalnych rozwiązań, często o charakterze unikatowym, które nie mają odtwórczego charakteru.
Z kolei zgodnie z treścią Objaśnień Ministerstwa Finansów do równoległej ulgi IP Box, twórczy charakter działalności może przejawiać się opracowywaniem nowych koncepcji, narzędzi, rozwiązań niewystępujących dotychczas w praktyce gospodarczej lub na tyle innowacyjnych, że w znacznym stopniu odróżniają się od rozwiązań już funkcjonujących. Należy zaznaczyć, iż przez działalność B+R należy również rozumieć działanie twórcze w zakresie innowacyjności wewnętrznej, na skalę przedsiębiorstwa.
Definicje pojęć prac badawczych oraz rozwojowych
Kolejnym elementem definicji działalności B+R jest zastrzeżenie, iż przez taką działalność należy rozumieć jedną z dwóch kategorii aktywności: badania naukowe lub prace rozwojowe, które to pojęcia zostały zdefiniowane w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Badania naukowe co do zasady są ukierunkowane na uzyskanie nowej wiedzy i umiejętności, natomiast prace rozwojowe polegają na wykorzystaniu już dostępnej wiedzy i umiejętności.
Dodatkowo, w ramach badań naukowych rozróżnia się badania podstawowe oraz badania aplikacyjne. Pierwsze z nich prowadzone są w celu wykorzystania ich wyników w przyszłych zastosowaniach, z kolei badania aplikacyjne stanowią już określoną koncepcję technologii lub jej przyszłe zastosowanie i nastawione są na opracowywanie nowych rozwiązań.
Prace rozwojowe obejmują natomiast nabywanie, łączenie, kształtowanie i wykorzystywanie dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności, w tym w zakresie narzędzi informatycznych lub oprogramowania, do planowania produkcji oraz projektowania i tworzenia zmienionych, ulepszonych lub nowych produktów, procesów lub usług, z wyłączeniem działalności obejmującej rutynowe i okresowe zmiany wprowadzane do nich, nawet jeżeli takie zmiany mają charakter ulepszeń. Zgodnie ze stanowiskiem fiskusa, zastrzeżenie to zostało wprowadzone w celu wyeliminowania z zakresu ulgi B+R tych przejawów aktywności podatnika, które z uwagi na brak innowacyjnego charakteru (rutynowość) nie mogą stanowić prac rozwojowych pomimo ulepszenia istniejących procesów lub usług. Można natomiast do niej włączyć nowe metody opracowane w celu wykonywania pospolitych zadań.
Dodatkowo, Dyrektor KIS w wydanych interpretacjach zaznacza, iż pojęcia prac rozwojowych nie należy mylić z terminem „rozwoju produktu”, które oznacza cały proces – od formułowania pomysłów i koncepcji aż do komercjalizacji. Prace rozwojowe stanowią bowiem tylko jeden z możliwych etapów tego procesu, na którym wiedzę ogólną testuje się pod kątem konkretnych zastosowań niezbędnych dla pomyślnego wprowadzenia nowego produktu na rynek.
Systematyczność
Przez działalność podejmowaną w sposób systematyczny należy rozumieć zespół zorganizowanych działań podejmowanych w konkretnym celu, w sposób uporządkowany i metodyczny. Jak podaje Podręcznik Frascati, systematyczny sposób działalności oznacza działanie zaplanowane zarówno wobec przebiegu procesu, jak i jego wyników. Zgodnie ze stanowiskiem fiskusa, działalność B+R jest prowadzona systematycznie niezależnie od tego, czy podatnik stale prowadzi prace B+R, czy tylko od czasu do czasu, a nawet incydentalnie, co wynika z charakteru prowadzonej przez niego działalności oraz potrzeb rynku, klientów, sytuacji mikro i makroekonomicznej. Jak wynika z interpretacji Dyrektora KIS z 4 lipca 2022 r., sygn. 0111-KDIB1-3.4010.234.2022.2.IZ, dla spełnienia kryterium „systematyczności” wystarczające jest, aby podatnik zaplanował i przeprowadził chociażby jeden projekt badawczo-rozwojowy, przyjmując dla niego określone cele do osiągnięcia, harmonogram i zasoby.
Rezultat prowadzonej działalności
Działalność B+R to aktywność, na którą składa się zespół działań podejmowanych w celu zwiększenia zasobów wiedzy do tworzenia nowych, zmienionych lub usprawnionych produktów, procesów lub usług. Istotny jest zatem element celowościowy w postaci wykorzystania zwiększonych zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań, niezależnie od tego czy zastosowania te będą funkcjonować w skali mikro, obejmując wyłącznie jedno przedsiębiorstwo czy też makro – w zasięgu całego państwa lub globalnie.
Zgodnie ze stanowiskiem Dyrektora KIS z 8 czerwca 2022 r., sygn. 0112-KDIL2-2.4011.267.2022.2.KP, głównym zadaniem dla zarządzającego projektem badawczo-rozwojowym jest zlokalizowanie i zidentyfikowanie zasobów wiedzy przed rozpoczęciem działań projektowych; zasobów w ujęciu funkcjonalnym i celowościowym, czyli podlegającym zwiększeniu oraz możliwym i właściwym do wykorzystania zwiększonej wiedzy do nowych zastosowań.
