Otrzymanie darowizny środków pieniężnych od najbliższej rodziny bez zachowania formy wpłaty bezgotówkowej nie skorzysta ze zwolnienia od podatku.
Z powodu rozbieżności w orzecznictwie Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do NSA we wniosku z dnia 16 października 2022 r. o wydanie uchwały dotyczącej właściwej interpretacji art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn.
Przepis ten dotyczy zwolnienia od podatku środków pieniężnych przekazanych w ramach tzw. zerowej grupy podatkowej, czyli na rzecz małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę. Jeśli kwota darowizny przekracza ustawowy limit, warunkiem dla zastosowania zwolnienia od podatku jest udokumentowanie otrzymania darowizny dowodem przekazania na rachunek nabywcy lub przekazem pocztowym”.
Wątpliwości dotyczyły tego, czy wpłata środków pieniężnych przez nabywcę na własną rzecz, w imieniu darczyńcy, będzie wystarczająca do skorzystania ze zwolnienia z opodatkowania. Chodzi więc głównie o sytuacje otrzymania darowizny w gotówce, a następnie samodzielnego dokonania jej wpłaty na rachunek bankowy przez obdarowanego.
RPO wskazał, że w orzecznictwie ukształtowały się dwie przeciwstawne linie orzecznicze. Pierwsza zakładała uprawnienie do skorzystania ze zwolnienia wyłącznie w przypadku udokumentowania bezgotówkowego otrzymania darowizny od darczyńcy na rachunek nabywcy. Druga zaś rozszerzała tę możliwość o wpłatę środków pieniężnych przez nabywcę na własny rachunek, w imieniu darczyńcy.
W rygorystycznej i profiskalnej linii sądy uzasadniały swoje stanowisko celem zachowania szczelności systemu podatkowego. Natomiast w prospołecznej wykładni sądy zakładały, że sposób udokumentowania dokonania darowizny ma charakter drugorzędny.
Co stwierdził NSA w uchwale z 20 marca 2023 r. (sygn. akt III FPS 3/22)?
Zdaniem NSA, wprowadzenie przez ustawodawcę konieczności udokumentowania bezgotówkowego otrzymania środków pieniężnych od darczyńcy ma na celu zagwarantowanie szczelności systemu podatkowego oraz uniemożliwienie wprowadzenia do obrotu środków pieniężnych nieznanego pochodzenia. Mimo że ustawodawca przewidział prorodzinne rozwiązania podatkowe, to jednocześnie musi zadbać o zabezpieczenie przed nadużyciami.
W związku z tym NSA w uchwale stwierdza, że warunkiem do skorzystania ze zwolnienia podatkowego uregulowanego w tym przepisie jest udokumentowanie dokonania przekazania środków pieniężnych we wskazany w tym przepisie sposób przez darczyńcę na rzecz obdarowanego. Tym samym uznaje, że podejmowane inne czynności w celu dokumentowania otrzymania środków pieniężnych tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są niewystarczające albo zbędne.
Aby więc skorzystać ze zwolnienia z opodatkowania otrzymanej darowizny środków pieniężnych, należy:
1. zgłosić nabycie własności Urzędowi Skarbowemu w ciągu 6 miesięcy od dnia otrzymania darowizny;
2. udokumentować fakt otrzymania darowizny:
- na rachunek płatniczy nabywcy;
- na inny rachunek nabywcy w banku lub w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej;
- przekazem pocztowym na rachunek nabywcy.
Należy więc unikać otrzymywania od najbliższych gotówki i jej wpłaty na własny rachunek, w imieniu darczyńcy. Taka darowizna nie będzie korzystać ze zwolnienia.
