Podatnikiem VAT jest zasadniczo każdy podmiot (osoba prawna, osoba fizyczna, jednostka nieposiadająca osobowości prawnej), o ile samodzielnie prowadzi działalność gospodarczą w rozumieniu przepisów ustawy o VAT. Spełniające kryteria kwalifikacji jako podatnik VAT podmioty mogą mieć status tzw. nievatowców, jeżeli korzystają z tzw. zwolnienia podmiotowego. Podstawowym warunkiem skorzystania ze zwolnienia podmiotowego jest nieprzekroczenie poziomu sprzedaży (w rozumieniu przepisów ustawy o VAT) wynoszącego 200 000 zł (bez VAT). Ustawa o VAT wyłącza jednak możliwość skorzystania ze zwolnienia podmiotowego w przypadku pewnych rodzajów działalności, w tym sprzedaży złota, energii elektrycznej, czy świadczenia usług prawniczych i doradczych.
Zmiany w warunkach zwolnienia podmiotowego obowiązujące od 2025 r.
Ustawodawca dokonał zmiany brzmienia art. 113 ust. 1 ustawy o VAT. Zmiana ta ma charakter doprecyzowujący i polega na uszczegółowieniu, że zwolnienie podmiotowe ma zastosowanie do podatników posiadających siedzibę działalności gospodarczej w Polsce. Istotniejsze zmiany zaszły w ust. 2 art. 113 tej ustawy, określającym, jakie transakcje należy uwzględnić przy obliczaniu wysokości poziomu sprzedaży, poniżej którego zwolnienie może znajdować zastosowanie.
I tak, obliczając wysokość poziomu sprzedaży należy uwzględnić również wartość wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów (WDT) oraz wartość świadczonych usług reasekuracyjnych, pod warunkiem, że nie mają one charakteru transakcji pomocniczych (tj. transakcji, które nie są objęte podstawową działalnością gospodarczą podatnika).
Zmiany mają zastosowanie do okresów rozliczeniowych od 1 stycznia 2025 r., a tym samym do obliczenia limitu poziomu sprzedaży za 2024 r. nie wliczymy jeszcze wartości WDT oraz usług reasekuracyjnych.
Możliwość skorzystania ze zwolnienia podmiotowego dla nierezydentów
Do końca 2024 r. podmioty zagraniczne, nieposiadające w Polsce siedziby działalności gospodarczej nie mogły skorzystać ze zwolnienia podmiotowego od VAT, nawet w sytuacji, gdy spełniały warunki tego zwolnienia – osiągały poziom sprzedaży mieszczący się w limicie i nie prowadziły działalności wyłączającej prawo do zwolnienia.
Z dniem 1 stycznia 2025 r. do ustawy o VAT dodano art. 113a, pozwalający na skorzystanie z tego zwolnienia podatnikom posiadającym siedzibę działalności gospodarczej na terytorium innego państwa Unii Europejskiej, jeżeli łącznie spełniają określone warunki:
- nie przekraczają limitu rocznego obrotu na terytorium Unii Europejskiej wynoszącego 100 000 euro (bez VAT),
- nie przekraczają limitu 200 000 zł (bez VAT) poziomu sprzedaży na terytorium Polski,
- nie prowadzą działalności wyłączającej skorzystanie ze zwolnienia, m.in. dostawy złota, energii elektrycznej oraz świadczenie usług prawniczych i doradczych.
Obowiązki rejestracyjne podatnika spoza Polski
Warunkiem formalnym skorzystania ze zwolnienia podmiotowego jest powiadomienie państwa członkowskiego siedziby o zamiarze skorzystania ze zwolnienia w Polsce oraz uzyskanie od tego państwa specjalnego „numeru identyfikacyjnego EX”, poprzedzonego kodem EX.
Unijny podatnik uzyskuje prawo do korzystania ze zwolnienia w Polsce z dniem nadania przez państwo członkowskiego numeru identyfikacyjnego EX lub z dniem jego potwierdzenia (jeśli podatnikowi został już nadany taki numer na potrzeby korzystania ze zwolnienia w innym państwie członkowskim).
Czy polski podatnik może korzystać ze zwolnienia podmiotowego w Unii Europejskiej?
Ustawa o VAT wprowadziła podobne zasady dla podatników polskich, chcących korzystać ze zwolnienia podmiotowego w innych państwach członkowskich UE. Ważnym jest jednak, że prawo do zwolnienia przysługuje zgodnie z zasadami danego państwa członkowskiego. Oznacza to, że limit poziomu sprzedaży na terenie danego państwa członkowskiego może być różny. Wspólny jest jednak limit rocznego obrotu na terytorium Unii Europejskiej (100 000 euro).
Rejestracja polskich podatników
Polski podatnik jest zobowiązany do poinformowania właściwego naczelnika urzędu skarbowego o zamiarze skorzystania ze zwolnienia oraz do uzyskania polskiego numeru identyfikacyjnego EX – poprzedzonego kodem PL oraz zawierającego kod EX. Na jego nadanie naczelnik urzędu skarbowego ma 35 dni roboczych. Termin ten może ulec wydłużeniu, jeżeli warunki uprawniające do nadania lub potwierdzenia polskiego numeru identyfikacyjnego EX wymagają dodatkowego zweryfikowania w celu zapobieżenia uchylaniu się od opodatkowania lub unikaniu opodatkowania.
Jakie skutki przyniosą wskazane zmiany?
Zmiany w zwolnieniu podmiotowym z VAT wpłyną na większą liczbę przedsiębiorców. Rozszerzenie transakcji wliczanych do limitu 200 000 zł może skutkować szybszym obowiązkiem rejestracji dla celów VAT. Zniesienie ograniczeń w zakresie stosowania zwolnienia podmiotowego dla podatników unijnych umożliwi zagranicznym podmiotom korzystanie ze zwolnienia w naszym kraju, jak też pozwoli polskim podatnikom na korzystanie z uproszczonych zasad zwolnienia podmiotowego od VAT w innych państwach UE. W efekcie zmiany te mogą ułatwić funkcjonowanie małych przedsiębiorstw na rynku europejskim, poprzez zmniejszenie obowiązków związanych z rejestracją i rozliczaniem VAT w innych krajach. Z drugiej jednak strony mogą zwiększyć liczbę podmiotów zobowiązanych do rejestracji VAT w Polsce.
