W obliczu postępującej dekarbonizacji, rosnącego zapotrzebowania na energię oraz zobowiązań wynikających z polityki klimatycznej Unii Europejskiej, inwestycje w nowoczesne technologie energetyczne stają się kluczowym filarem bezpieczeństwa energetycznego i konkurencyjności gospodarki. Magazyny energii, jako jedno z istotnych narzędzi transformacji energetycznej, umożliwiają skuteczne zarządzanie nadwyżkami energii pochodzącej m. in. z takich źródeł odnawialnych jak fotowoltaika czy energetyka wiatrowa. Przedstawione w artykule informacje mają na celu w szczególności przybliżenie potencjalnym beneficjentom dostępnych form wsparcia oraz wskazanie kluczowych warunków uczestnictwa w programach. Czym są magazyny energii?
Magazyny energii to systemy przeznaczone do gromadzenia, przechowywania oraz późniejszego wykorzystania energii elektrycznej. W praktyce odgrywają kluczową rolę w zwiększaniu elastyczności i stabilności systemów elektroenergetycznych, umożliwiając bilansowanie podaży i popytu na energię w czasie rzeczywistym. Dzięki nim możliwe jest efektywne zarządzanie energią, co staje się szczególnie istotne w kontekście rosnącego udziału odnawialnych źródeł energii (OZE). Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne definiuje magazyn energii jako instalację umożliwiającą magazynowanie energii, w tym magazyn energii elektrycznej.
Typowe magazyny energii wykorzystują technologie, takie jak akumulatory litowo-jonowe, systemy oparte na sprężonym powietrzu, magazyny termiczne, a także rozwiązania mechaniczne, np. koła zamachowe. Ich kluczowym zadaniem jest nie tylko gromadzenie nadwyżek energii, ale także jej dostarczanie w momentach wzmożonego zapotrzebowania, co pozwala na lepsze wykorzystanie mocy wytwórczych i redukcję strat energii.
Na polskim rynku rozwój magazynów energii wspierany jest poprzez liczne programy dofinansowania, w tym przy wykorzystaniu środków unijnych. Tego rodzaju inwestycje są niezbędne, aby sprostać rosnącym wymaganiom związanym z bezpieczeństwem energetycznym oraz integracją technologii zeroemisyjnych.
ZEN2050 i wpływ OZE na rozwój rynku magazynów energii
Zgodnie z celami przyjętymi przez Unię Europejską, a więc i Polskę, do 2050 roku ma zostać osiągnięta całkowita dekarbonizacja energetyczna i m.in. dzięki temu neutralność klimatyczna – ZEN2050 (szerzej pisaliśmy o tym w artykule https://blog-tpa.pl/2024/09/20/fundusze-unijne-dla-oze-i-dzialan-prosrodowiskowych/). Polski Krajowy Raport Klimatyczno-Rozwojowy konkluduje, iż bez podjęcia szeroko zakrojonych działań inwestycyjnych, cel ten nie będzie realny do osiągnięcia w planowanym horyzoncie czasowym (przewidywana aktualnie redukcja emisji netto to 79% w 2050 r.) i wymienia działania niezbędne dla jego osiągnięcia:
- przyspieszenie tempa odchodzenia od węgla
- wyeliminowanie przeszkód dla upowszechnienia OZE
- ograniczenie funkcji gazu jako technologii przejściowej w scenariuszu ZEN2050, w odróżnieniu od obecnie prowadzonej polityki
- konsekwentne wspieranie potencjału niskoemisyjnego wodoru i CCS
- zwiększenie skali handlu energią elektryczną.
Źródła Energii Odnawialnej stanowią coraz bardziej istotną część mixu energetycznego, zarówno na świecie, jak i w Polsce, a trend ten ma się rozwijać – zgodnie z założeniami, aż do całkowitego odejścia od paliw kopalnych i innych źródeł nieodnawialnych. Jednak cechą charakterystyczną dla wielu OZE jest ich niestabilność i sezonowość. Farma wiatrowa produkuje energię tylko przy określonych wartościach siły wiatru, w sytuacjach, kiedy jest on zbyt słaby lub zbyt silny, produkcja zostaje przerwana. Farma fotowoltaiczna – w okresie zimowym produkuje minimalne ilości energii, natomiast w okresie największej wydajności, jak maj, czerwiec, lipiec (w Polsce) w ciągu dnia można spodziewać się nadprodukcji energii. Nadwyżka, której nie skonsumuje producent/prosument, zostanie stracona, jeśli nie dysponuje on magazynem energii, w którym mógłby przechować ją do momentu wykorzystania. Oczywiście nadprodukcja może zostać odprowadzona do publicznej sieci elektroenergetycznej, jednak coraz częściej sieci nie są w stanie przyjąć nadwyżek i ogłaszają komunikaty o nierynkowym redysponowaniu jednostek wytwórczych. W praktyce oznacza to nakaz odłączenia części dostawców od sieci przesyłowych, a wyprodukowana energia może zostać utracona.
Z drugiej strony zwiększanie wykorzystania OZE może destabilizować sieci energetyczne ze względu na częściową nieprzewidywalność i wahania w ilości wytwarzanej energii – od nadprodukcji, aż do jej braku. Stanowi to duży problem zarówno dla operatorów i dystrybutorów, jak i odbiorców, w tym prosumentów; jest potężnym czynnikiem blokującym odejście od tradycyjnych metod produkcji energii ze źródeł nieodnawialnych.
Rozwiązaniem mogą być magazyny energii – widoczna jest tendencja wzrostowa i należy spodziewać się, że wraz z rozwojem OZE, będzie dynamicznie rosła. Jednak inwestorów wciąż odstraszają wysokie koszty inwestycji.
Wybrane możliwości wsparcia
Elementem niezbędnym dla transformacji energetycznej są magazyny energii, które pozwolą zagospodarować nadwyżki energii w okresach nadprodukcji i wykorzystać je jako zaplecze energetyczne w momencie zmniejszonej podaży mocy. Zgodnie ze stanowiskiem Ministerstwa Klimatu i Środowiska: „Obecnie jedną z najważniejszych przeszkód w szybkim wzroście mocy wytwórczych ze źródeł odnawialnych jest niedobór zdolności magazynowania energii niezbędnych do stabilizacji sieci elektroenergetycznych i umożliwienia przyłączenia nowych odnawialnych źródeł energii” (źródło). Problem stanowi również niskie zaangażowanie sektora prywatnego, m.in. z powodu wysokich kosztów wejścia w inwestycje. Rozwiązaniem mają być wszelkiego rodzaju zachęty ze strony państwa i udostępnienie szeregu instrumentów wsparcia, w tym dotacji i pożyczek.
Poniżej przedstawiamy wybrane możliwości wsparcia. Jeżeli któraś z nich odpowiada na Państwa potrzeby, zapraszamy do kontaktu.
Konkurs o dofinansowanie projektów budowy magazynów energii
Magazyny energii elektrycznej i związana z nimi infrastruktura dla poprawy stabilności polskiej sieci elektroenergetycznej (projekt Programu Priorytetowego).
Kredyt ekologiczny
Kogeneracja powiatowa
Kogeneracja dla Ciepłownictwa – część 1
Przemysł energochłonny – OZE
Energia dla wsi
