Jeśli znak towarowy posiada cechy utworu, podatnik, który nabędzie do niego majątkowe prawa autorskie, powinien wartość tych praw zaliczyć do wartości niematerialnych i prawnych, z obowiązkiem amortyzowania w okresie nie krótszym niż pięć lat.
Pojęcie znaku towarowego zdefiniowane jest w prawie własności przemysłowej (art. 120 ust. 1 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r.). Z przepisów tej ustawy wynika, że znakiem towarowym jest każde oznaczenie umożliwiające odróżnienie towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa oraz możliwe do przedstawienia w rejestrze znaków towarowych w sposób pozwalający na ustalenie jednoznacznego i dokładnego przedmiotu udzielonej ochrony. Znakiem towarowym może być w szczególności wyraz, włącznie z nazwiskiem, rysunek, litera, cyfra, kolor, forma przestrzenna, w tym kształt towaru lub opakowania, a także dźwięk.
W tym znaczeniu znaki towarowe stanowią z oczywistych względów składnik majątku przedsiębiorstwa. Wydawać by się zatem mogło, że jako taki powinny podlegać amortyzacji. Sprawa nie jest jednak oczywista. Przede wszystkim obowiązujące obecnie przepisy nie pozwalają na amortyzowanie samego znaku towarowego, a jedynie praw ochronnych do takiego znaku. Ogranicza to w pewnym zakresie możliwość amortyzacji znaku towarowego.
Prawa ochronne do znaku towarowego
Ustawa Prawo własności przemysłowej przewiduje, że na warunkach określonych w tej ustawie udzielane są m.in. patenty oraz dodatkowe prawa ochronne na wynalazki, prawa ochronne na wzory użytkowe i znaki towarowe, a także prawa z rejestracji na wzory przemysłowe.
Równocześnie przepisy podatkowe przewidują, że do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się nabyte od innego podmiotu, nadające się do gospodarczego wykorzystania w dniu przyjęcia do używania: autorskie lub pokrewne prawa majątkowe, licencje, prawa określone w ustawie – Prawo własności przemysłowej, know-how.
Sam znak towarowy nie jest zatem ani środkiem trwałym, ani też wartością niematerialną i prawną. Tą ostatnią są jednak prawa ochronne do znaku towarowego. Zgodnie zaś z przepisami prawa własności przemysłowej oznaczone w nim uprawnienia (prawa ochronne) dotyczą wyłącznie prawa do wzoru i znaku zarejestrowanego.
Oznacza to, że możliwość dokonywania odpisów amortyzacyjnych od prawa do znaku towarowego występuje tylko wtedy, gdy na dzień jego nabycia podatnik posiada na mocy prawomocnej decyzji Urzędu Patentowego szczególną ochronę prawną. Tylko w takim przypadku można bowiem prawo ochronne do znaku towarowego uznać za wartość niematerialną i prawną, która podlega amortyzacji.
Równocześnie jednak, na zasadzie wyjątku od tej zasady możliwe jest amortyzowanie znaku towarowego uznanego za utwór w rozumieniu przepisów o prawie autorskim. Oczywiście w takim przypadku amortyzacji również nie podlega sam znak towarowy, a jedynie prawo autorskie do takiego znaku, które można – w myśl obowiązujących przepisów – zaliczyć do wartości niematerialnych i prawnych.
Prawa autorskie do znaku towarowego
Zgodnie z obowiązującymi obecnie przepisami ustawy o prawie autorskim przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory wyrażone słowem, symbolami matematycznymi oraz znakami graficznymi. Taka definicja pozwala uznać niezarejestrowane znaki towarowe (a zatem takie, które pozbawione są praw ochronnych wynikających z ustawy Prawo własności przemysłowej) za utwór, do którego przysługują przedsiębiorcy autorskie prawa majątkowe. Fiskus nie kwestionuje w tym przypadku prawa do amortyzacji takiej wartości niematerialnej i prawnej.
Należy jednak zwrócić uwagę, że – zgodnie z orzecznictwem sądowym – charakter utworu znak towarowy może mieć tylko do momentu jego zarejestrowania i uzyskania w wyniku tego praw ochronnych do takiego znaku. Zwracał na to uwagę Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z 28 czerwca 2011 r. (sygn. akt I SA/Po 210/11) wyjaśniając, że „o ile znak towarowy jako twór podlega ochronie zgodnie z przepisami ustawy o prawie autorskim, o tyle taki sam znak słowno-graficzny zgłoszony do rejestracji o udzielenie praw ochronnych na znak towarowy traci niejako przymiot utworu, bowiem w momencie zgłoszenia do rejestracji przez właściwy organ patentowy rozpoczyna się niejako jego ochrona na podstawie przepisów ustawy – Prawo własności przemysłowej”. Ten pogląd został zresztą podzielony następnie także w innych orzeczeniach sądowych (chociaż w niektórych interpretacjach podatkowych można się spotkać z odmiennym poglądem). Definicje utworu i prawa ochronnego w żadnym zakresie się nie pokrywają. Z chwilą zaś zarejestrowania, znak towarowy chroniony jest na podstawie praw ochronnych z przepisów Prawa własności przemysłowej, a nie przepisów prawa autorskiego.
Innego zdania są jednak organy podatkowe. Z interpretacji podatkowych wynika, że zdaniem fiskusa, następcze uzyskanie rejestracji amortyzowanego już znaku nie ma wpływu na jego status jako autorskiego prawa majątkowego. W rezultacie podatnik uprawniony będzie do kontynuacji tego sposobu amortyzacji. Wybór zaś podstawy oraz momentu rozpoczęcia amortyzacji związanej ze znakiem towarowym należy wyłącznie do podatnika.
Aby możliwe było amortyzowanie znaku towarowego spełnione muszą być określone w przepisach warunki. Po pierwsze przedmiotem amortyzacji może być tylko prawo określone w ustawie Prawo własności przemysłowej.
Po drugie musi to być prawo nabyte przez podatnika.
Po trzecie, prawo to musi nadawać się do gospodarczego wykorzystania w dniu przyjęcia do używania, być wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane przez niego do używania na podstawie umowy licencyjnej (sublicencji), umowy najmu, dzierżawy lub umowy leasingu.
Po czwarte okres (przewidywany) używania musi być dłuższy niż rok.
Co ważne, aby można było mówić o amortyzacji znaku towarowego, wszystkie te warunki muszą być spełnione łącznie.
Prawa nabyte do znaku towarowego
Jak już wspomniano amortyzacji podlega tylko prawo nabyte przez podatnika. Ten warunek jest o tyle ważny, że nie pozwala on na amortyzację (jako wartości niematerialnej i prawnej) prawa ochronnego do znaku towarowego wytworzonego we własnym zakresie, a także znaku towarowego, który został nabyty przed jego zarejestrowaniem w Urzędzie Patentowym (zdaniem fikusa w taki przypadku po rejestracji mamy do czynienia z wytworzoną, a nie nabyta przez podatnika wartością niematerialną i prawną, bowiem przed rejestracją prawo ochronne nie istniało). W każdym przypadku chodzi zatem o nabycie (rozumienie szeroko: sprzedaż, darowizna, zamiana, aport) przez podatnika prawa ochronnego od innego podmiotu.
Ta sama uwaga musi być odniesiona także do praw autorskich do znaku towarowego. Również w jego przypadku amortyzacja możliwa jest wyłącznie wtedy, gdy prawo takie zostanie przez podatnika nabyte, a nie wytworzone we własnym zakresie.
Jeśli zatem znak towarowy jest tworzony przez samego przedsiębiorcę (wytworzony) nie podlega on amortyzacji. Warto jednak zwrócić uwagę, że przepisy podatkowe nie definiują w tym przypadku pojęcia nabycie. Stąd wspomnienie wcześniej szerokie rozumienie tego pojęcia. Warto w tym kontekście zwrócić uwagę, że z nabyciem majątkowych praw autorskich do utworu mamy do czynienia także w sytuacji, gdy przedsiębiorca nabywa takie prawo bezpośrednio na podstawie przepisów prawa autorskiego od swojego pracownika. O ile tylko, stworzony przez pracownika znak towarowy spełnia kryteria niezbędne do uznania go za utwór w rozumieniu prawa autorskiego.
Ustawa o prawie autorskim wprost przewiduje bowiem, że jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron. W ten sposób może zatem dojść także do nabycia autorskich praw majątkowych do znaku towarowego, stworzonego w ramach umowy o pracę przez pracownika podatnika.
Na marginesie warto jeszcze zaznaczyć, że w każdym przypadku zamawiania opracowania znaku towarowego na zewnątrz, poza umową o jego stworzenie (zwykle umową o dzieło) konieczne jest także zawarcie umowy (lub postanowień w umowie o dzieł), które wyraźnie przenoszą na zamawiającego autorskie prawa majątkowe do efektu tych prac (znaku towarowego). W przeciwnym wypadku prawa te (poza sytuacją, gdy autorem jest pracownik zamawiającego) prawa te pozostaną przy twórcy. W takim przypadku twórca może zablokować rejestrację znaku towarowego podnosząc argument, że nie udzielił na taką rejestrację zgody, a zgodnie z przepisami nie rejestruje się znaków naruszających prawa osobiste i majątkowe osób trzecich. Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych do znaku towarowego stwarza też jednoznaczną podstawę do uznania takich praw za nabyte wartości niematerialne i prawne podlegające amortyzacji.
Amortyzacja praw do znaku towarowego
W przypadku, gdy podatnik ma prawo do amortyzacji, ustalanie wartości początkowej dokonuje się na takich samych zasadach, jak w przypadku innych wartości niematerialnych i prawnych. Zasady ustalania tej wartości uzależnione są zatem od sposobu nabycia praw ochronnych (lub praw autorskich). I tak np. w przypadku wartości niematerialnych i prawnych nabytych w drodze kupna, za wartość początkową uznaje się cenę ich nabycia, powiększoną o koszty związane z zakupem naliczone do dnia przekazania wartości niematerialnej i prawnej do używania, a w szczególności o koszty opłat notarialnych, skarbowych i innych, odsetek, prowizji, a pomniejszoną o VAT. Należy przy tym pamiętać, że amortyzacja wartości niematerialnych może być realizowana co do zasady wyłącznie metodą liniową, sprowadzającą się do dokonywania cyklicznych, comiesięcznych odpisów o równych wartościach. Okres, w którym amortyzacja jest dokonywana, w odniesieniu do prawa do znaku towarowego nie może być krótszy niż 60 miesięcy, a zatem stawka amortyzacji nie może być wyższa niż 20% rocznie.
Czytaj także:
