Nowe obowiązki sprawozdawcze wynikające z dyrektywy CSRD

Zrównoważony rozwój

Dyrektywa CSRD (ang. Corporate Sustainable Reporting Directive) wprowadzająca nowe obowiązki dotyczące raportowania w zakresie zrównoważonego rozwoju weszła w życie w styczniu 2023 roku. Wprowadzenie dyrektywy wynika z działań Komisji Europejskiej związanych z planami zbudowania zrównoważonej gospodarki przedstawionymi w Europejskim Zielonym Ładzie w 2019 roku.

Europejski Zielony Ład odpowiada m.in. na postulaty zawarte w porozumieniu paryskim, zgodnie z którym kraje zobowiązały się do utrzymania globalnego ocieplenia na poziomie nie wyższym niż 2 st. Celsjusza, a optymalnie nie więcej niż 1,5 st. Celsjusza powyżej poziomu sprzed epoki przemysłowej i stanowi część strategii zmierzającej do wdrożenia agendy ONZ na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030. Celem założonym w Europejskim Zielonym Ładzie jest takie przekształcenie gospodarki, aby do 2050 roku osiągnąć zerowy poziom emisji gazów cieplarnianych netto (ang. net zero) i oddzielić wzrost gospodarczy od konieczności wykorzystania zasobów naturalnych, zawiera także plan działań zmierzających do przejścia na czystą gospodarkę o obiegu zamkniętym i powstrzymanie zmian klimatycznych.

Raportowanie niefinansowe

Dyrektywa CSRD zastępuje wcześniejszą dyrektywę NFRD (ang. Non-Financial Reporting Directive) w sprawie ujawniania informacji niefinansowych i informacji dotyczących różnorodności przez niektóre duże jednostki oraz grupy.

W Polsce przepisy dyrektywy NFRD zostały zaimplementowane do porządku prawnego w 2016 roku poprzez artykuł 49b Ustawy o Rachunkowości zobowiązujący emitentów papierów wartościowych, banki i zakłady ubezpieczeń oraz inne podmioty będące jednostkami zainteresowania publicznego (JZP) spełniające określone w ustawie kryteria do zawarcia dodatkowo w sprawozdaniu z działalności – jako wyodrębnioną część – oświadczenia na temat informacji niefinansowych. Firmy nieposiadające polityk we wskazanych obszarach były obowiązane ujawnić ten fakt na zasadzie „comply or explain”.

Dyrektywa NFRD dawała jednostkom dowolność zarówno w zakresie wyboru standardów wykorzystywanych przy sporządzaniu oświadczenia o informacjach niefinansowych, jak i sposobu i miejsca jego prezentacji. Spółki mogły korzystać z dowolnych zasad w postaci własnych, krajowych, unijnych lub międzynarodowych standardów, a samo oświadczenie mogło być publikowane jako element sprawozdania z działalności lub osobny dokument.

Dyrektywa CSRD

Dyrektywa CSRD idzie w swych założeniach znacząco dalej niż dyrektywa NFRD stawiając sobie za cel wymuszenie zmian w zachowaniu przedsiębiorstw oraz podniesienie rangi raportowania zrównoważonego rozwoju, wprowadzając szerokie wymogi sprawozdawcze w odniesieniu do zagadnień środowiskowych, społecznych i ładu korporacyjnego.

Dyrektywa CSRD obowiązuje od początku 2023 roku i państwa członkowskie mają 18 miesięcy (do 6 czerwca 2024) na jej implementację do prawa krajowego. Przepisy dyrektywy obowiązują dla okresów rocznych rozpoczynających się 1 stycznia 2024 roku.

Dyrektywa zastępuje wprowadzony przez dyrektywę NFRD termin „raportowanie niefinansowe” określeniem „raportowanie informacji na temat zrównoważonego rozwoju” jako lepiej definiujące cele i zakres tematyczny. Rozszerza też krąg podmiotów zobowiązanych do raportowania na wszystkie duże jednostki oraz wszystkie jednostki, których papiery wartościowe są dopuszczone do obrotu na rynkach regulowanych UE z wyjątkiem mikroprzedsiębiorstw.

Klasyfikacja podmiotów do poszczególnych kategorii następuje po spełnieniu dwóch z trzech warunków w ciągu dwóch następujących po sobie lat obrotowych.

Powyżej wskazane progi finansowe podlegają okresowemu przeglądowi przez Komisję Europejską. W dniu 17 października 2023 roku Komisja Europejska przyjęła dyrektywę delegowaną zmieniającą dyrektywę o rachunkowości podwyższającą progi finansowe o 25%. Dyrektywa zostanie ogłoszona w Dzienniku Urzędowym EU po dwóch miesiącach. Przepisy dyrektywy muszą zostać wdrożone do przepisów krajowych. Państwa członkowskie stosują te przepisy w odniesieniu do lat obrotowych rozpoczynających się 1 stycznia 2024, mogą zezwolić na zastosowanie ich do roku obrotowego rozpoczynającego się 1 stycznia 2023 r.

Kiedy zacznie obowiązywać CSRD?

Rozumiejąc możliwe trudności wynikające z szerokiego zakresu sprawozdawczości wprowadzanego przez dyrektywę Komisja Europejska zdecydowała się wprowadzić przepisy przejściowe umożliwiające czasowe zwolnienie z obowiązku raportowania.

I tak obowiązek raportowania będzie wchodził w życie stopniowo:

Małe i średnie przedsiębiorstwa mogą do 2028 roku zdecydować się nie zamieszczać w sprawozdaniu z działalności informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem pod warunkiem umieszczenia w sprawozdaniu wyjaśnienia, dlaczego te informacje nie są prezentowane.

Zostało też zachowane zwolnienie, występujące już w dyrektywie NFRD, z obowiązku raportowania dla jednostek będących jednostkami zależnymi, pod warunkiem ich uwzględnienia w skonsolidowanym sprawozdaniu z działalności grupy kapitałowej sporządzonym zgodnie z przepisami dyrektywy CSRD albo przepisami uznanymi za równoważne (dotyczy ujęcia w sprawozdaniu skonsolidowanym, gdy jednostka dominująca jest zarejestrowana poza UE). Zwolnienie to nie dotyczy jednostek zainteresowania publicznego, których papiery wartościowe są notowane na rynkach regulowanych Unii Europejskiej.

Standardy raportowania

Dyrektywa CSRD nie pozwala na dowolność w zakresie sposobu i zasad raportowania. W lipcu 2023 roku Komisja Europejska przyjęła, a w październiku 2023 roku Parlament Europejski zatwierdził, zestaw standardów raportowania zaproponowany przez EFRAG – ESRS (European Sustainability Reporting Standards). W przeciwieństwie do dyrektywy CSRD, standardy wydane są w formie rozporządzenia i nie wymagają transpozycji do prawa krajowego, obowiązują bezpośrednio.

Pierwszy zestaw standardów składa się z 2 standardów przekrojowych i 10 standardów tematycznych obejmujących zagadnienia środowiskowe, społeczne i związane z ładem korporacyjnym. W dalszej kolejności będą przyjmowane standardy sektorowe oraz standardy dla małych i średnich przedsiębiorstw i dla przedsiębiorstw spoza UE.

Standardy przekrojowe wprowadzają ogólne wymogi dotyczące raportowania informacji na temat zrównoważonego rozwoju, których spółki raportujące muszą przestrzegać. Standard ESRS 1 zawiera kluczowe pojęcia i definicje, m.in. raportowanie łańcucha wartości, horyzonty czasowe i zasadę podwójnej istotności, natomiast standard ESRS 2 wprowadza wymóg ujawnień w czterech obszarach: zarządzania, strategii, zarządzania wpływem, ryzykiem i szansami oraz metryk i celów.

Wymogi standardów tematycznych są niezależne od sektora. Szczegółowy zakres ujawnianych informacji będzie zależał od przeprowadzonej przez przedsiębiorstwo analizy istotności. Tylko zagadnienia uznane za istotne powinny być ujęte w sprawozdaniu, przy czym wymagania ESRS 2 są obowiązkowe, niezależnie od poziomu istotności.

Ujawnienia wynikające z dyrektywy CSRD będą prezentowane jako element sprawozdania z działalności zarządu w tzw. oświadczeniu na temat zrównoważonego rozwoju.

Dyrektywa CSRD wprowadza wymóg atestacji ujawnień dotyczących zrównoważonego rozwoju. Atestacja będzie mogła być przeprowadzana przez biegłego rewidenta lub niezależnego dostawcę usług atestacyjnych.

Sprawozdanie z działalności zawierające oświadczenie na temat zrównoważonego rozwoju będzie publikowane w wersji elektronicznej w formacie xhtml.